akupunktura1

Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

Vegëza

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkencë - AKUPUNKTURA

Shkruan: Dr Andrew STANWAY

Shqipëroi: Hasan HAMËZBALA

AKUPUNKTURA

Dr. Endru Stenvej (Andrew Stanway) ka kryer studimet e mjekësisë më 1968. Ka punuar në spitalin King’s College të Londrës dhe është anëtar i Kolegjit Mbretëror të mjekëve (Royal College of Physicians). Në pesëmbëdhjetë vjetët e fundit është marrë me edukimin mjekësor si dhe me popullarizimin e mjekësisë nëpërmjet librave, artikujve dhe ligjëratave. Para tetë vjetësh, për një revistë, ai filloi serinë e artikujve mbi mjekësinë alternative. Duke punuar në këtë, zuri që gjithnjë e më tepër të interesohej për këtë lëmë dhe nga ato hulumtime të zgjeruara lindi ky libër. Është i martuar dhe ka dy fëmijë. Jeton në Angli.

DEFINICIONI

Akupunktura është terapi e cila bazohet në parimin se në mes të organeve të brendshme trupore dhe të sipërfaqes së trupit ekziston lidhja nervore. Kur ndonjë organ sëmuret, në sipërfaqen e lëkurës apo drejtpërdrejt nën të lajmërohen të ashtuquajturat pikat akupunkturale, që janë të buta. Nganjëherë edhe vetë i sëmuri ndjen vendin apo vendet e buta, kurse ndonjëherë për ekzistencën e tyre bëhet i vetëdijshëm vetëm kur akupunkturologu i shtypë ato. Akupunkturologët mendojnë se këto pika të buta zhduken pas shërimit, pa marrë parasysh sesi pacienti është shëruar (në mënyrë konvencionale, në atë homeopatike apo me akupunkturë). Vetë akupunktura nënkupton stimulimin e këtyre të ashtuquajturave pika akupunkturale, zakonisht me gjilpëra të holla, me të cilat ndërrohet aktiviteti i pikave dhe kështu ndikohet në pjesët tjera të trupit.

PREJARDHJA

Akupunktura është art i lashtë kinez i cili rrjedh që nga koha e gurit. Thuhet se kinezët në të kaluarën e largët, madje 3000 vjet para epokës së re, kanë vërejtur se ushtarët e plagosur me shigjeta nganjëherë janë liruar nga sëmundjet nga të cilat me vite kanë vuajtur. Pa marrë parasysh në ishte kjo e saktë apo jo, kjo i shtyri kinezët që të zhvillonin sistemin e shërimit të sëmundjeve me anë të gjilpërave të holla, të cilat nguleshin në lëkurë në pika të caktuara. Fjala akupunkturë do të thotë: punctura-të shposh dhe acus-me gjilpërë, por gjilpërat nuk janë instrument themelor dhe në kohët e lashta janë përdorur pjesëza gurësh. Thonë se fshatarët në Afrikë kanë metodë shërimi e cila bazohet në gërrithjen e zonave të caktuara trupore; disa eskimezë shërbehen me gurë të mprehtë kurse një fis i izoluar kanibalist brazilian nga gjyryku (frysa) për shigjeta hedhin shigjeta shumë të imta në pikat akupunkturale.

Gjatë kohës së hekurit janë përdorur gjilpërat e hekurta, e madje edhe para kësaj kohe krandet, thuprat apo shpueset e ndryshme ishin instrumentet e kësaj mjekësie të re. Afër 2900 vjet para epokës së re është menduar se metalet e ndryshme nga të cilat janë ndërtuar gjilpërat kanë ndikime të ndryshme. Sot kjo dihet se nuk është e saktë. Sot dihet se natyra e gjilpërave është e parëndësishme në krahasim me përdorimin e tyre. Gjilpërat që sot përdoren në akupunkturë të ndërtuara janë nga çeliku që nuk ndryshket, ashtu që lehtë mund të sterilizohen.

Edhe pse akupunktura është trajtë e mjekësisë, e vjetër sa edhe njeriu, e kanë sistemuar kinezët, të cilët 200 vjet para epokës së re e kanë shkruar edhe librin e parë për të. Kësaj vepre, Hungdi Neiging Suven (vepër klasike e perandorit të verdhë për sëmundjet e brendshme), edhe në kohën tonë shpesh i kthehen, dhe ajo përmban mjaft të vërteta të cilat edhe sot mund të zbatohen si në kohën kur kanë qenë të shkruara.

Ndërkohë akupunktura është zgjeruar nëpër tërë botën, por më së tepërmi zbatohet në Kinë dhe në Lindjen e Largët përgjithësisht, ku studentët e mjekësisë në të njëjtin universitet mund të studiojnë edhe mjekësinë perëndimore, edhe mjekësinë tradicionale kineze.

Në disa spitale kineze mjekët të dy disiplinat i zbatojnë njëkohësisht, kështu që kirurgu i stërvitur për mjekësinë perëndimore e operon pacientin ku anestezioni lokal është bërë me anë të akupunkturës, kurse mjekët e stërvitur për mjekësinë kineze tradicionale pengojnë ndezjen postoperative të mushkërive apo bëjnë ndaljen e derdhjes së ujit. Shumë rrallë ndodh që një mjek të ushtrojë të dy trajtat e mjekësisë. Është qesharake që kinezët po fillojnë ta anashkalojnë akupunkturën dhe mjekësinë tradicionale kineze (madje edhe ta nënçmojnë) në të njëjtën kohë kur ne në Perëndim bëhemi të vetëdijshëm për mundësitë e saj. Ata gabimisht supozojnë se mjekësia teknologjike do t’i zgjidhë problemet e tyre ashtu siç teknologjia perëndimore ka zgjidhur shumë probleme.

Sot në Perëndim ka me qindra akupunkturologë, edhe pse në shumicën e vendeve ende merret se i takojnë mjekësisë alternative.

Ç’ËSHTË KJO?

Akupunktura fillon nga parimi se në kohën kur kemi sëmundje, qofshin ato shpirtërore apo fizike, në pika të caktuara në trup ekzistojnë sipërfaqe të buta të cilat zhduken kur sëmundja shërohet. Këto pika quhen pika akupunkturale. Pacienti ndonjëherë spontanisht ankohet për to se janë të buta, kurse ndonjëherë janë të buta vetëm kur trusen. Megjithatë, herë-herë këto pika nuk e ka të lehtë t’i gjejë as akupunkturologu i shkathët. Pika akupunkturale mund të jetë nyjë (shumë e ngjashme me nyjat e pezmatimeve reumatike të indit pejzor), pjesë e muskulit të tendosur ose thjesht zonë e butë në lëkurë e cila po ashtu mund të ajet apo të jetë pa ngjyrë.

Kinezët përshkruajnë afër 1000 pika akupunkturale, prej të cilave disa i pranon edhe mjekësia ortodoksiste, por nuk i quan me të njëjtin emër. Mjekët e kanë mirë të njohur se sëmundja e ndonjë organi mund të sjellë dhembje apo zbutjen e atij organi, kurse ngandonjëherë mund të shkaktojë madje edhe ndryshime në lëkurë në një distancë mjaft të largët nga organi i sëmurë. Për shembull, gjendja e sëmurë në afërsi të diafragmës mund të shkaktojë dhembje në majë të krahut. Kjo ndodh shkaku se nervat që furnizojnë këto zona kanë disa elemente të përbashkëta dhe truri është “i mashtruar”, ashtu që mendon se dhembja nga njëra zonë vjen në të vërtetë nga një zonë tjetër.

Dallimi ndërmjet mjekësisë perëndimore dhe akupunkturës qëndron në atë se mjeku ortodoksist perëndimor përdor këto shenja sipërfaqësore të sëmundjeve të brendshme vetëm për përcaktimin e diagnozës, derisa akupunkturologu këto i përdor edhe për shërim.

Kinezët numrin e madh të pikave akupunkturale e kanë klasifikuar në 12 grupe kryesore. Të gjitha pikat të cilat i takojnë njërës prej dymbëdhjetë grupeve, të lidhura janë në sipërfaqe të trupit me linjën e imagjinuar të quajtur meridian. Dymbëdhjetë meridianët kryesorë kontrollojnë mushkëritë, zorrën e trashë, lukthin, shpretkën, zemrën, zorrën e hollë, fshikëzën e urinës, veshkat, qesen e zemrës, “nxerësin trefishor”, fshikëzën e idhëzës dhe mëlçinë. Të gjitha pikat akupunkturale përgjatë këtyre meridianëve ndikojnë në organet e përmendura, por jo domosdoshmërisht në të njëjtën mënyrë. Numri i pikave akupunkturle përgjatë meridianit të caktuar ndryshon; për shembull, meridiani i zemrës ka nëntë pika, kurse ai i fshikëzës së urinës gjashtëdhjetë e shtatë pika ne çdo anë të trupit. Ekzistojnë, po ashtu, dy meridianë që shkojnë përmes trupit, njëri nga ana e parme e tjetri përgjatë boshtit kurrizor.

Meridianët, sakaq, nuk janë dhe gjithaq të thjeshtë: Stimulimi i pikave përgjatë tërë gjatësisë së tij nuk ndikon vetëm në organin e brendshëm të caktuar, por edhe në organet përskaj, të cilat në mënyrë embrionale janë zhvilluar së bashku me të. Organet kryesore kanë po ashtu degët të cilat furnizojnë zonat afër organit të sëmurë kryesor.

Për kinezët këta meridianë janë pjesë integrale të asaj që na e mundëson “të punojmë”. Ne në Perëndim jemi shumë të mirë në mekanikën mjekësore, por në shumicën e çështjeve tjera po dështojmë për keqardhje. Kinezët shpjegojnë sesi forcat e jetës – ç’i – rrjedhin meridianëve, e mandej të gjitha sëmundjet i komentojnë si çrregullim të qarkullimit të forcave të jetës. Për fat të keq, duke qenë se në akupunkturë fizika dhe metafizika deri diku janë të përziera, “shkencëtarët” e kthjellët perëndimorë vështirë e kuptojnë këtë koncept.

Siç do të shohim, janë mbledhur mjaft fakte shkencore për atë sesi akupunktura vepron, por ne në Perëndim jo me kënaqësi i pranojmë. Për këtë ka disa arsye. Së pari, ne nuk mund të besojmë se kinezët e vjetër neve munden me të vërtetë diçka të na tregojnë; së dyti, ne ende nuk mundemi shkencërisht të sqarojmë se pse akupunktura vepron; së treti, vetë akupunkturologët nuk na ndihmojnë edhe aq shumë në këtë, sepse ata vetëm mund të na thonë se ajo vepron, por jo pse vepron.

Hulumtimet bashkëkohore të sëmundjeve hedhin dritë të re mbi atë sesi akupunktura do të mund të vepronte, edhe pse akoma nuk kemi përgjigje përfundimtare. Disa shkencëtarë për dhembjen dhe akupunkturën pohojnë, për shembull, se meridianët akupunkturalë nuk janë aspak më realë sesa gjerësia dhe gjatësia gjeografike nëpër harta, edhe pse shumica e tyre pajtohen se pikat akupunkturale vërtet ekzistojnë. Siç shkroi njëri ndër hulumtuesit më autoritativë të sëmundjeve, profesori Robert Melzek (Melzack) në revistën medicinale Pain, “...trusja e pikave të caktuara e lidhur me shtresat e caktuara të dhembjes dhe, thënë trup e shkurt, stimulimi i pikave me ndihmën e gjilpërave sjell deri te zbutja e qëndrueshme e dhembjes”.

Nuk dihet se pse kjo ndikon, por hulumtimi interesant i bërë në SHBA ka treguar se truri si përgjigje në akupunkturë krijon substancë natyrore për zbutjen e dhembjes, e ashtuquajtur endorfin. Vartësit e heroinës kanë nivel më të ulët të endorfinit në lëngun kurrizor sesa njerëzit normalë dhe kjo mund të jetë çelës suksesi të cilin akupunktura e arrin në shërimin e këtyre vartësve. Një numër i caktuar akupunkturologësh në Britani të Madhe, në SHBA dhe Hong Kong pohojnë se kanë sukses të caktuar në shërimin e narkomanëve me akupunkturë. Ata në të vërtetë në pjesën e poshtme të butë të veshit vendosin një lloj shpuese (gjilpëre) e cila gjithnjë stimulon pikën akupunkturale. E dhënë tjetër interesante është se bari antinarkotik, nalokson, jo vetëm se neutralizon ndikimin e morfinës, heroinës dhe të drogave të ngjashme, por edhe bllokon veprimin e anestezionit lokal me akupunkturë – duke dëshmuar kështu se akupunktura dhe barnat më të fuqishme kundër dhembjeve për të cilat njeriu di – veprojnë në të njëjtit receptorë të trurit. Por duke qenë se një përqindje e njerëzve të cilëve u jepen placebopilulat reagojnë në atë mënyrë që krijojnë endorfin, përgjigjja gjithsesi nuk është krejt e thjeshtë.

Fatkeqësisht, kësaj teorie elegante në dukje të endorfinit i bëhet edhe një kritikë e rreptë, meqë deri te zbutja e dhembjes vjen pothuaj menjëherë pas akupunkturës. Këtë veprim është vështirë t’ia lësh krijimit të endorfinit në tru, meqë hulumtimet kanë treguar se nivelet efektivisht ngrihen vetëm pas afërsisht 20 minutash të shpimit me gjilpëra. Prandaj, duket qartë se vepron edhe ndonjë mekanizëm tjetër, ende i panjohur.

Teoria të cilën më 1965 e dhanë Ronald Melzak dhe Patrik Vol, dy nga hulumtuesit më të mëdhenj të dhembjes në botë, do të mund të ofronte përgjigje të caktuara. Ata kanë supozuar se në çdo nivel të palcës kurrizore ekziston një lloj “derëze”. Këto dyer mbesin të mbyllura në atë mënyrë që impulseve të dhembjes nuk u lejojnë të arrijnë në tru. Kjo është teori shumë e ndërlikuar, e cila me rritjen e diturisë përherë ndryshon, por sqarimi i rëndomtë përafërsisht mbetet kështu. “Dyert” në palcën kurrizore vazhdimisht bombardohen nga dy lloj ngacmimesh, prej të cilave njëri lloj tenton t’i hapë, kurse lloji tjetër t’i mbyllë. Ekuilibri qëndron rëndom në anën e atyre që tentojnë t’i mbyllin dyert, ndaj së këndejmi ne pjesën më të madhe të kohës nuk ndjejmë dhembje. E që dyert të hapen, gjegjësisht të mbyllen, mund të ndikohet në dy mënyra: prej së larti (nëpërmjet faktorëve mentalë a psikologjikë) dhe nga jashtë (ngacmimet me dhembje); këto mënyra mund të veprojnë së bashku dhe të kontrollojnë shkallën deri ku dyert mbyllen. Dyert mund të jenë të mbyllura nga lart, ashtu që personi nuk ndien dhembje, madje edhe kur u nënshtrohet impulseve të dhembjes (kjo mund të shpjegojë sesi hipnoza e bllokon dhembjen), e ngandonjëherë mund të ndodhë që edhe të jenë të hapura nga lart, ashtu që të nxitet dhembja edhe kur realisht nuk ka kurrfarë ngacmimesh (gjendje e njohur si dhembje psikogjenike).

Mund të ndodhë që akupunktura të veprojë në atë mënyrë që t’i mbyllë dyert në palcën kurrizore, duke stimuluar “mbyllni dyert” për rrugëtimin e dhembjes dhe në këtë mënyrë do të mund të shpjegohej se pse akupunktura arrin rezultate të dukshme të drejtpërdrejta, e ka edhe më vonë ndikime. Rezultatet e drejtpërdrejta janë të ndërmjetësuara sigurisht nga rrugët “nervore” (jo përgjatë nervave siç ne i njohim në kuptimin anatomik, veçse përgjatë rrugëtimeve nëpër të cilat transmetohet energjia, e të cilat realisht nuk ekzistojnë në anatomi, pos që thjesht herë pas here krijohen si ndryshime të vogla në fushën elektrike natyrore të trupit), kurse më vonë veprimet arrihen duke iu falënderuar ndërmjetësuesve kimikë në tru (endorfinët).

Pasi që pamë se sa vështirë është të shpjegohet se pse akupunktura vepron, atëherë të shohim sesi përdoret.

Vazhdon...

(2) (3)