Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkruan: Raif KASI

ZBULIMET E ÇUDITSHME

(pjesa e dytë)

         Zbulimi i “top-kvarkut”, thërrmijës së dymbëdhjetë elementare, nga e cila ndërtohet çdo materie, për fizikën bashkëkohore paraqet ngjarjen më të rëndësishme. Këto thërrmijë: 6 kuarke dhe 6 leptone, janë të grupuara në tri gjenerata, ndërsa çdonjëra prej 6 kuarkeve, karakterizohet nga dy karakteristika që gjer më tani as që mund t’i paramendonim: nuk ekzistojnë në gjendje të lirë por vetëm si çifte me antikuarkun përkatës dhe se bartin vetëm një pjesë të elektrizimit të elektronit e cila është parametri i vetëm për të gjitha thërrmijat e tjera të pa elektrizuara.

            Thërrmija e dymbëdhjetë

            Me termin “thërrmija hyjnore” novelisti i shquar Leon Lenderman, nënkupton atë thërrmijë primare e cila si “kyçlidhja esenciale që mungon”, më në fund do t’i lidhte të gjitha elementet e panjohura dhe të pashpjeguara në fizikën e thërrmijave primare.

            “Zbulimi i kësaj thërrmije, shkencën e fizikës do ta bënte më koherente dhe do t’i ndihmonte njerëzimit, siç shprehte Ajnshatjni, ta njohin qëllimin e Zotit” - thoshte Lendermani, nën mbikëqyrjen e të cilit konstruktohet super-aksilatori, që për qëllim ka zbulimin dhe regjistrimin e “thërrmijës hyjnore”, ose siç e quajnë ndryshe, “thërrmija e Higensit”, sepse sipas teorisë së tij, kjo thërrmijë është cytëse e efektit të quajtur “fusha e Hignesit”, e cila i ve në dyshim të gjitha matjet që janë bërë deri më sot, tek thërrmijat e tjera primare.

            Prej asaj kohe e këndej, hulumtimet kanë përparuar dukshëm, në mënyrë që para pak kohësh të publikohet e dhëna se dy grupe shkencëtarësh amerikanë, secila prej tyre e përbërë prej 450 anëtarëve, kanë pasur sukses që ta izolojnë gjer më tani thërrmijën e pakapshme të materies, të cilën e kanë quajtur “top-kvark”. Laborator “Fermi” në Betave afër Çikagos (drejtor i së cilës dikur ka qenë Nomelisto Nederman), qysh para dhjetë vitesh e gjysmë kanë paralajmëruar se kanë regjistruar thërrmijën “top-kvark”, që disa vite më vonë këtë edhe e konstatojnë saktësisht - numri i regjistruar i këtyre thërrmijave ka qenë aq sa mund të dëshmohet ekzistimi i saj. Drejtori i sotëm e laboratorit  “Fermi”, dr. Zdon Pipis, paralajmëron befasira të tjera dhe thekson: “Para nesh është një periodë shumë e gjatë e hulumtimit të një provokacioni më të madh për mendjen e njeriut”.

            Zbulimi i “top-kvarkut”, thërrmijës së dymbëdhjetë elementare, nga e cila ndërtohet çdo materie, për fizikën bashkëkohore paraqet ngjarjen më të rëndësishme. Këto thërrmijë: 6 kuarke dhe 6 leptone, janë të grupuara në tri gjenerata, ndërsa çdonjëra prej 6 kuarkeve, karakterizohet nga dy karakteristika që gjer më tani as që mund t’i paramendonim: nuk ekzistojnë në gjendje të lirë por vetëm si çifte me antikuarkun përkatës dhe se bartin vetëm një pjesë të elektrizimit të elektronit e cila është parametri i vetëm për të gjitha thërrmijat e tjera të pa elektrizuara.

            Si mendon materia?

            Zbulimet e çuditshme të cilat janë në rrugë më të mirë për ta demantuar skepticizmin e Ajnshtajnit, kurse botën shpirtërore dhe atë materiale ta afrojnë më shumë  se sa që mund të pritej deri vonë, ende nuk japin përgjigje në të gjitha pyetjet. Duke shqyrtuar problemin e raportit të shpirtit dhe trupit (materies), filozofi anglez Xhon Serf, të menduarit e ka formuluan në këtë mënyrë:

            “Mendojmë se jemi të vetëdijshëm, të lirë, të urtë, subjekt racional etj., që sipas shkenca, në tërësi të përbërë prej thërrmijave fizike të shkyçura nga mundësia e vetëdijes. Si kishim mundur t’i pajtojmë këto dy koncepte? Si është e mundur që bota materiale në tërësi, të mos ketë tjetër, përveç thërrmijave të përjashtuara nga vetëdija”? Ose thënë më konkretisht: “A mundet kjo materie e përbërë nga masa e përhimë dhe e bardhë në kafkën time të jetë e vetëdijshme?... Më në fund kjo përbërje e kafkës sime përbëhet prej “atomeve në zbraztësirë “, mu ashtu sikurse të gjitha materiet tjera në natyrë që përbëhen prej atomeve pa vetëdije. Si pra, thënë bukvalisht, atomet në zbraztësirë  mund të përfaqësojnë diçka?”

            Lëmit të “asaj ane” në kohën e fundit iu ka afruar edhe një nobelist tjetër, dr. Frensis Krik, me qëllim “që shkencërisht ta studiojë vetëdijen dhe raportet e saj (nëse fare ekziston), me shpirtin e pavdekshëm hipoteknik”.

            Kirku ka paramenduar se vetëdija është e kuptueshme në kufijtë e reaksioneve kimike dhe të rrymave elektrike... E tërë kjo ishte e mjaftueshme për kolegët e tij, që atë, së bashku me gjeniun e dytë, dr. Xhon Eklesin, neurofiziologun dhe fituesin e çmimit Nobel për mjekësi në vitin 1963, t’i rëndësinë në radhët e mbeturinave të shkencës.

            Sipas Eklesit, i cili mbron mendimin e tij se shpirti  ekziston jashtë trupit, raportet në mes të trurit dhe shpirtit mund të jenë analoge, në “fushën e besueshmërisë”, gjegjësisht në shpirtin, të shkaktuara nga energjia, por prapëseprapë në gjendje të shkaktojnë efekte të caktuara. Sipas tij, shembulli më i mirë për këtë, është procesi i të vërejturit.

            Nëse e përqendrojmë vëmendjen në ngjarjet që vijnë (që i presim), p.sh.: shpuarjes me gjilpërë, në tru nxitet (ngacmohet) ndonjë pjesë e tij, para se të pranohet ajo si sinjal i shpuarjes me gjilpërë. Dr. Eklesi këto dukuri i komenton si të shprehurit e “fushës së besueshmërisë”. 

            Po të pranohet (dëshmohet) profetizmi (parashikimi i gjërave), shkenca, do të kishte qenë e mundur të pësoj ndryshime aq të thella, ashtu që nga ajo nuk do të kishte mbetur as “guri mbi gurë”, ka shkruar para më se 30 vitesh, në të përjavshmen polake, Stanislav Lern.

            Dilema, që atëherë u parashtrua, sa i përket parapsikologjisë: shuarjen e çdo vullneti dhe besimi tek njerëzit, që  të merren me të ose edhe shkencës që të tenton të hulumtoj më thellë - me ndryshime dhe njohuri të reja, gjithnjë e më shumë po bëhet e parëndësishme. Në vazhdim është, periudha, jo e rrënimit të shkencës nga themelet, por rishqyrtimi të saj gradual, por rrënjësor.

            Shkenca shumë pak do t’i përngjaj asaj të sotmes.

            Fund