|
PARATHĖNIE
Doli nga shtypi libri i 12-tė i shkrimtarit
Xhevahir Cirongu, duke plotėsuar kėsisoj njė dyzinė nė kolonėn e tij botuese
e tė suksesshme deri mė tash nė harkun kohor 2005- 2018, dmth ka botuar vit
pėr vit.Ky libėr i ri, sipas autorit, tenton, realizon e shpėrndan natyrshėm
vakumin e grumbulluar prej tij nė kohė dhe hapėsirė nė detyrėn fisnike,
delikate e tė vėshtirė tė gazetarit; prandaj me tė drejtė shkrimtari e ka
titulluar Udhė nė kohė
.
Kjo, veē tė tjerash,na kujton tė madhin Dritėro
Agolli nė fillimet e tia tė para letrare, nėse kujtojmė vėllimin e parė
poetik Nė rrugė dola tė vitit 1958; pastaj Hapat e mia nė asfalt tė
vitit 1961; mė pas Shtigje malesh e trotuare tė vitit 1965. Kurse
Xhevahiri ynė modest, nė fqinjėsi krahinore me tė madhin Agolli, ka ecur nė
udhėn letrare me hapin e matur tė milingonės punėtore tė dheut, e cila plot
pėrpjekje e ēon kokrėn e grurit nė folezėn e sigurtė duke sfiduar pėrherė
atė gjinkallėn zhurmtare, landraqe e aspak letrare qė pėrpos dembelizmit tė
saj vegjetues, mbetet urie; madje paturpėsisht troket nė derėn bujare tė
milingonės pėr njė kore bukė ēdo dimėr tė pėrvitshėm! Bėra kėtė paralelizėm
tė pėrafėr, sepse nė tė 12- tė librat e Xhevahir Cirongut fryn lirizmi
spontan, shpirtėror dhe i motivuar i trevės nga buron, gėrshetuar me epizmin
heroik shqiptar, ndėrkrahinor, kosovar e mbarėkomėtar. Mua qė mė ra barra e
rėndė e redaktorit tė paanshėm tė analizės sė kėtij vėllimi
publicistiko-letrar pėrzgjedhur kėmbėngulshėm nga vetė autori, mė del sakaq
pėrpara sysh ajo lartėsi qiellore Tomorrike pėr tė ravijėzuar linjat nė
fjalė.Dhe ja, analiza ime e pėrmbledhur:
Sė pari, i nderuari lexues, autori Xh.Cirongu e
ka origjinėn burimore nga fshati Leskovė i Tomorricės sė Skraparit, pra nga
njė trevė e begatė disaplanshe, shtrirė nėn hijerėndin mal tė Tomorrit. Dhe,
ashtu sikurse ky kryemal i bekuar froni i perėndive, pėrthith e shpėrndan
fort bukur rrezet mėngjesore mbrėmėsore rreth e qark nė njė hapėsirė tė
pamatė; ashtu edhe autori ynė Xh. Cirongu reflekton me librin e tij mė tė ri
njė mozaik tė pasur shkrimor tematik, shtrirė nėpėr trevat shqipfolėse qė
nga Kosova martire e deri tek Ēamėria fisnike. Gjithashtu, qė nga Lura e
Dibrės, Vlora e Pavarsisė dhe mėsonjtorja e parė e Korēės deri tek mėsuesit
e spikatur e tė dekuruar delvinjotė e picariotė; deri nė Durrėsin antik e
metropolitan ku hulumton ai vetė si krijues i mirėfilltė nė pėrbėrje tė
Klubit tė shkrimtarėve dhe artistėve sėtoku me ne tė tjerėt, qysh prej 11
vitesh tė themelimit tė veprimtarisė intensive vlerashumė tė bashkėsisė sonė
prej krijuesish tė zellshėm.
E nisa me vendlindjen e autorit, sepse sipas
meje H. Sh, ajo ėshtė ngjizja e parė, zanafilla e cicėrimave tė para poetike
tė autorit tonė dhe tė ēdo krijuesi nė kėtė botė njerėzore ku ēelin sythat e
parė tė pemės krijuese. Pikėrisht, pėrms esesė poetiko-prozodike Guri i
vendlindjes ( nė fq. 14 tė faqosjes sė librit), ai motivon e shpėrfaq mall
e dhimbje pėr vendlindjen duke binjakėzuar shpirtin e vet poetik me atė tė
poetes emigrante me rrėnjėt tomorricare Vjollca Koni Ajasllari, pėrms
vargjeve tė skalitura:
Mė prit tė shoh majėn e Tomorrit/, tė hedh
sytė mbi Elbasan, Korēė, Gramsh, Skrapar/, mbi krejt Shqipėrinė siē bėnė
Frashėllinjtė atdhetarė
Dhe poeti Xhevahir thur: Qenka zhur e prush/
ajo kėngė e bukur/ , gjoksin plot seē ma mbush
. Shkurt, guri i
vendlindjes na portretizohet si gur mulliri qė bluan bukėn e jetės, kurse
jazet ujrambledhės tė tij, njė sinfoni e pambaruar. Unė, redaktori i kėtyre
paragrafėve, do tė shtoja sentencė vetiake se: edhe pse emigrojmė nga
fshati nėpėr qytete e shtete e kontinente, djepvarrin vendlindės e bartim
pėrgjithmonė me vete!... Vendlindja ėshtė guri i themelit, ekzistenca dhe
mbijetesa kulmore. Kjo tė mbush me krenari pėrmes qėndresės sfidante tė
nėnės heroine Xhemile Hazis Kolgjegja, masakruar barbarisht pėr sė gjalli nė
dheun e zi me fėmijėn nė bark nga pushtuesit austro- hungarezė gjatė Luftės
I Botėrore, mė 28 korrik 1916 sėbashku me 108 banorė qėndrestarė burjanė.
Xhemilja martire ishte nga Krej-Lura, vendlindja e Dom Nikollė Kaēorrit,
n/kryetarit tė Qeverisė Shqiptare tė Pavarsisė; njėherėsh ai kryepersonazh i
shkrimit publicistik nė fjalė (nė faqen 5 tė faqosjes sė vėllimit libėror.)
Sė dyti, libri publicistiko-letrar Udhė nė
kohė
prej 120 faqesh, ilustruar kėndshėm sipas rastit edhe me fotot
pėrkatėse, strukturohet pėrmes 4 kapitujve bazė; gėrshetuar edhe me plot
nėntituj e rubrika qė ka botuar autori vijėmisht nė median e shkruar dhe
elektronike. Kapitulli I hapet me shkrime e pasazhe letrare pėr disa nga
figurat emblematike kombėtare siē cituam mė lart N. Kaēorri e Fan Noli; ky i
fundit dijetar i shquar poliedrik, i cili meshėn e parė nė gjuhėn shqipe e
ka dhėnė nė Durrės. Vijon me kongresin e Lushnjes tė 1920-ės, ku jepet edhe
fotoja e parlamentit tė pare shqiptar tė vitit 1921. Parakalojnė nė ekranin
e mendjes sonė shkrimewt portretizuese pėr figura dėshmorėsh tė djeshėm e tė
sotėm si Avni Kondi e Antigona Fazlliu, qė nga jugu shqiptar deri nė zemėr
tė Kosovės. Rrėfimet ecin parallel edhe me dėshmitė e pėrjetuara nga
invalidėt e veteranėt e luftės e tė punės sikurse Qemal Manēja me shokė; njė
figurė e spikatur ndėrtimore shqiptare; madje njėherėsh mik i pėrherėshm i
duarartėve mjeshtra tė Gollobordės kantjereve dursake.Kapitulli I pėrfshin
37 shkrime tė veēanta ku lexuesi njihet me bilbilat e vėrtetė tė kėngės
skrapariote qė nga kryebilbili i majit Demir Zyko Artist i Popullit dhe
nė vazhdim me Asllan Ibron e Fatmir Ajasllariin; pra krenohemi me kėta
figura tė shquara tė gurrės sė pashteruar tė folkorit shqiptar, pėr tė
arritur tek rapsodi e valltari virtuoz Dervish Shaqa, shqiponja kosovare.
Njihemi me artistė tė mėdhenj durrsakė e me jehonė kombėtare si psh. Nikolin
Xhoja dhe Ramazan Njala, ky i fundit dalluar si sportist dimensional nė disa
lloje. Po kėshtu edhe ish- mėsuesi e kėngėtari i spikatur lirik Naim
Kėrēuku, dalluar si intelektual i palodhur pėr afro 2 dekada pėr
veprimtaritė kulturore tė fėmijėve nė rang prefekturor, kombėtar e
ndėrkombėtar nė drejtimin e QKF-sė sė Durrėsit.Shkrime analitike e
mbreslėnse janė ato pėr poetėt e shquar kosovarė si psh: Adem Zaplluzha,
Ismail Simica e Gani Pllana; tregimtarin e talentuar pėr fėmijė Izet Hotin,
shkrimtarin e analistin Bedri Tahiri, poeteshėn Valbona Sulēe, dibranin
Myrteza Baboēin, ish- mėsues e kėngėtar, piktoren Manjola Hoxholli etj.
Vėmendje tė posaēme meritojnė pasazhet pėr poetin e publicistin tropojan
Zeqir Lushaj, gazetarin dhe shkrimtarin cilėsor Bashkim Koēi nga Prishta e
Skraparit e deri tek satira e mprehtė e Nebi Dragotit tė zonės sė Dumresė,
qė lėvron ndryshe trivargėshin haiku-humoristik.Mirėpo, qershia mbi tortė nė
kėtė kapitull, ėshtė poetesha dhe prozatorja Mjeshtre e Madhe e Penės,
Vilhelme Vranari Haxhiraj, princesha e fjalės sė ėndrrave dritėdhėnse...
Hasan M. Shahinaj, redaktor i librit
Durrės, mė 2. 09. 2018 (e diel)
|
