|
Kur Ajnshtajni mbante ligjėrata nė universitetet amerikane, pyetja qė
studentėt i bėnin mė shpesh ishte:
A besoni nė Zot?
Dhe ai pėrgjigjej gjithmonė:
Unė besoj te Zoti i Spinozės.
Baruk Spinoza (Baruch de Spinoza) ishte njė filozof holandez, qė sė bashku
me Rėne Dekartin (René Descartes Cartesius Renatus), konsiderohet nga
racionalistėt e mėdhenj tė filozofisė sė shekullit tė 17-tė.
(Spinoza): Zoti do tė thoshte: Pushoni sė luturi.
Ēfarė dua unė nga ju ėshtė qė tė dilni nė botė dhe tė shijoni jetėn tuaj.
Dua qė tė kėndoni, tė argėtoheni dhe tė shijoni gjithēka qė kam krijuar pėr
ju.
Pushoni sė shkuari nė ato tempuj tė errėt e tė ftohtė qė i keni ndėrtuar
vetė dhe i quani shtėpitė e mia. Shtėpia ime ėshtė nė male, nė pyje, nė
lumenj, nė liqene, nė plazhe. Atje jetoj unė dhe atje shpreh dashurinė time
pėr ju.
Pushoni sė fajėsuari mua pėr jetėn tuaj tė mjerė; unė nuk ju kam thėnė kurrė
se me ju ka diēka qė sėshtė nė rregull, qė jeni mėkatarė apo se
seksualiteti juaj ėshtė diēka e keqe. Seksualiteti ėshtė njė dhuratė qė ju
kam dhėnė, me tė cilėn mund tė shprehni dashurinė, ekstazėn dhe gėzimin
tuaj. Mos mė fajėsoni mua pėr gjithēka qė ua kanė bėrė tė besoni.
Pushoni sė lexuari atė qė quhen shkrime tė shenjta, por qė nuk kanė asnjė
lidhje me mua. Nėse nuk mund tė mė gjeni nė njė lindje dielli, nė njė
peizazh, nė shikimin e miqve tuaj, nė sytė e fėmijės suaj
nuk do tė mė
gjeni nė asnjė libėr.
Pushoni sė mė pyeturi: A do tė mė thoni si ta bėj punėn time? Pushoni sė
pasuri kaq frikė prej meje. Unė nuk ju dėnoj, nuk ju kritikoj, nuk zemėrohem
apo acaroj. Unė jam dashuri e pastėr.
Pushoni sė kėrkuari falje; nuk ka asgjė pėr tu falur. Nėse unė ju kam
krijuar
atėherė ju kam pajisur me pasione, kufizime, kėnaqėsi, ndjenja,
nevoja, kundėrthėnie
dhe vullnet tė lirė. Si mund tju fajėsoj unė, kur ju
reagoni ndaj diēkaje qė unė kam vėnė brenda jush? Si mund tju ndėshkoj pėr
atė qė jeni, kur unė jam ai qė ju kam krijuar? A mendoni se unė do tė
krijoja njė vend pėr tė qarė tė gjithė fėmijėt e mi qė sillen keq, pėr
gjithėjetė? Ēfarė Zoti do tė bėnte njė gjė tė tillė?
Respektoni tė tjerėt dhe mos bėni atė qė nuk do tė donit pėr veten. E vetmja
gjė qė kėrkoj ėshtė qė tė jeni tė vėmendshėm nė jetėn tuaj; le tė jetė kjo
vigjilencė udhėrrėfyesi juaj.
Tė dashurit e mi, kjo jetė nuk ėshtė njė test, as njė hap nė rrugė, as njė
provė, as njė parapėrgatitje pėr parajsėn. Kjo jetė ėshtė e vetmja gjė qė
ekziston kėtu e tani, dhe ėshtė gjithēka qė ju nevojitet.
Ju kam liruar absolutisht; as shpėrblime, as dėnime, as mėkatra, as virtyte,
askush nuk mban shėnime, askush nuk mban regjistėr.
Jeni krejtėsisht tė lirė tė krijoni nė jetėn tuaj. Qiellin apo ferrin.
Nuk mund tjua them nėse ka diēka pas kėsaj jete, por mund tju jap njė
kėshillė. Jetoni sikur tė mos ketė asgjė pas saj. Sikur kjo tė ishte
mundėsia juaj e vetme pėr tė shijuar, pėr tė dashuruar, pėr tė ekzistuar.
Pra, nėse nuk ka asgjė pas kėsaj, do tė keni shijuar mundėsinė qė ju kam
dhėnė. Dhe nėse ka diēka pas kėsaj, jini tė sigurt qė unė nuk do tju pyes
nėse u sillėt mirė apo keq; unė do tju pyes: A ju pėlqeu? A u argėtuat?
Ēfarė ju gėzoi mė shumė? Ēfarė mėsuat?
Pushoni sė besuari te unė; besimi ėshtė pranueshmėri, hamendje, imagjinatė.
Unė nuk dua qė tė besoni te unė, dua qė tė besoni te vetja juaj. Dua qė tė
mė ndjeni brenda jush kur puthni tė dashurin/dashurėn, kur vendosni pėr sė
gjalli vajzėn tuaj tė vogėl nė krevat, kur ledhatosni qenin tuaj, kur notoni
nė det.
Pushoni sė mė lavdėruar; ēfarė Zoti egoist mendoni se jam unė?
Jam i lodhur nga lavdėrimet. Jam i lodhur nga falėnderimet. Nėse ndiheni
mirėnjohės? Provojeni duke u kujdesur pėr veten, pėr shėndetin tuaj, pėr
marrėdhėniet tuaja, pėr botėn. Shprehni gėzimin tuaj! Kjo ėshtė mėnyra pėr
tė mė lavdėruar.
Pushoni sė komplikuari gjėrat dhe tė pėrsėritni si papagall atė ējua kanė
mėsuar pėr mua.
Pse keni nevojė pėr mė shumė mrekulli? Kaq shumė shpjegime?
E vetmja gjė e sigurt ėshtė qė ju ekzistoni, qė jetoni, qė kjo botė ėshtė e
mbushur me mrekulli.
- Spinoza
|
