KAPITULLI 19
Rabinėt dhe bėrlloku
28 shkurt 1986
paradite
Pyetja e parė
Ju gjithmonė po thoni
se nuk jeni veprimtar i asaj qė po ngjanė rreth jush. Prapė, tendenca
gjenerale ėshtė pėr tju parė juve si yll nė tėrė kėtė. Ju lutem a mund ta
pėrshkruani veten dhe lėvizjen qė ėshtė rreth jush dhe evolucionin tuaj
gjatė gjithė kėtyre viteve?
Ėshtė e vėshtirė pėr
njerėzit qė tė kuptojnė diēka qė ata kurrė nuk e kanė pėrjetuar nė jetėn e
tyre. Tė gjithė ata janė veprimtar, por edhe nė jetėt e tyre ka gjėra tė
cilat ndodhin. Pėr shembull, kur ata dashurohen: e bėjnė atė apo ajo ndodh?
A mund tė urdhėroni qė dashuria tė ndodhė? Pėr mė tepėr ajo ose do tė ndodhė
ose nuk do tė ndodhė, veprimi nuk ka vend nė kėtė, por me miliona njerėz as
qė janė tė vetėdijshėm se dashuria po ndodhė. Unė nuk jam veprimtar i kėsaj.
Kjo nuk ėshtė njė
lėvizje si lėvizjet e tjera. Askush nuk ėshtė duke planifikuar atė, askush
nuk e ka planifikuar kurrė atė. Unė fillova tė jetoj jashtė, nė qetėsinė dhe
paqen time, dhe njerėzit filluan tė vijnė tek unė dhe tė mė bashkohen. Nė
fillim unė isha i vetėm, njė endacak, ngadalė, gjithnjė e mė shumė njerėz
vinin ngadalė. Unė nuk i kam thirrur ata, diēka e tyre ishte dashuruar nė
mua, e ajo qė u nisė me njė njeri u bė karvan i madh dhe e mbulon tėrė botėn
- madje edhe vendet ku unė kurrė nuk kam qenė, si Bashkimi Sovjetik, Kinė,
dhe vendet tjera komuniste.
Ndjenja ime ėshtė se
kur keni diēka tė sinqertė ajo e ka aromėn e vet. Ajo shpėrndahet vetvetiu.
Dhe kushdo qė ėshtė i hapur pėr tė, kushdo qė ėshtė nė kėrkim tė saj
pėrnjėherė e pranon dhe e mbanė atė. Ashtu si rrėnjėt e holla
njerėzit
fillojnė tė lėvizin drejt burimit.
Kjo iu duket njerėzve
e vėshtirė pėr tė kuptuar. Pėr shembull, dikush qė ėshtė komunist dhe
pėrpiqet tė organizojė njė parti komuniste, i duket e vėshtirė. Dikush ėshtė
socialist, dikush ėshtė fashist dhe njė punė e madhe, njė planifikim i
madh nevojitet pėr tu bėrė. E kėtu nuk ka punė, nuk ka planifikim, kjo
ėshtė njė lėvizje e cila mund tė krahasohet me njė lidhje dashurie.
Unė nuk e di se ēfarė
do tė ndodhė nesėr, unė nuk e di ku unė do tė jem nesėr. Unė nuk kam asnjė
plan pėr tė ardhmen. Kjo i bėn njerėzit e mi njė nga mė misteriozėt nė botė
tė paplanifikuar, paorganizuar, por nė dashuri tė tillė tė
jashtėzakonshme, pa rregulla, pa orientime, pa disiplinė, pa kredo, pa kult,
pa kishė, pa Zot. Megjithatė, diēka e zemrės ėshtė nė lulėzim.
Ėshtė njė kėngė qė
pėrhapet nė mesin e njerėzve tė mi, ėshtė njė valle e zakonshme nė
aktivitetet e tyre; ata kanė harruar si tė ecin, sepse ecja e tyre ėshtė
shndėrruar nė njė valle. Ata kanė harruar si tė planifikojnė pėr shkak se
janė duke e parė se gjėrat mund tė ndodhin nė njė shkallė aq tė gjerė duke
mos planifikuar.
Kėtu askush nuk ėshtė
lider. Kėta njerėz nuk janė dishepujt e mi, ata janė miqtė e mi, ata janė
pėrcjellės tė udhėtimit tim. Ne ndajmė diēka qė nuk ėshtė nė mendje, diēka
qė ėshtė pėrtej mendjes... njė qetėsi, njė paqe, njė ekstazė, njė hare tė
madhe dhe njė pėrvojė tė jetės sė pėrjetshme.
Kėto nuk janė teori.
Unė nuk jam duke iu predikuar tyre. Kėto janė ngjarjet tė cilat janė duke u
bėrė gjithnjė e mė shumė aktuale nė jetėt e shumė e mė shumė njerėzve. Kjo
me siguri do tė jetė e vėshtirė pėr veprimtarėt pėr tu kuptuar. Unė mund tė
them vetėm njė gjė - ėshtė njė haiku (poezi japoneze) e bukur nga njė
mjeshtėr i madh, Basho, dhe kjo shpjegon gjithēka, ndoshta edhe atė qė nuk
mund tė shpjegohet. Basho nė kėtė haiku thotė
ėshtė njė poezi e shkurtėr,
vetėm disa fjalė, tre rreshta:
Ulur nė qetėsi
Duke mos bėrė asgjė
Dhe bari rritet
vetvetiu
Nėse e shikoni
logjikisht kjo duket absurde. Por nėse e shikoni ekzistencialisht, me
dashuri, estetikisht, me njė zemėr poeti, ju mund ta shihni kuptimin e madh
nė tė.
Ulur nė qetėsi, duke
mos bėrė asgjė - kjo ėshtė ajo qė ne kuptojmė me meditim - bari rritet
vetvetiu... ēdo gjė tjetėr ndodh nga vetvetja. Ju thjesht mėsoni se si tė
jeni tė qetė, si tė mos bėni asgjė - dhe lulet do tė lulėzojnė vetvetiu,
zogjtė do tė kėndojnė kėngėn e tyre, dhe jeta juaj do tė bėhet njė lumturi,
njė pėrvojė e vazhdueshme, prej ēastit nė ēast, e gėzimit tė madh.
Kurrė nuk mendoj nė
kuptimin e lėvizjes, nė kuptimin e bėrjes sė njė kishe, njė religjioni; unė
thjesht vazhdoj tė ndaj zemrėn time mė kėdo qė troket nė derėn time. Dhe
bari vazhdon tė rritet
Ka njė milion
sannjasin nėpėr botė, dhe tė paktėn tre milionė njerėz qė kanė simpati tė
jashtėzakonshme ndaj meje dhe ndaj njerėzve tė mi. Nėse doni tė dini diēka
pėr mrekullinė, kjo ėshtė mrekullia - jo duke ecur mbi ujė, qė ėshtė thjesht
marrėzi, jo duke e shndėrruar ujin nė verė, qė ėshtė krim.
Vetėm mrekullia... unė
e di se njė mrekulli fillon tė ndodhė si njė zjarr shpėrndarės nga zemra nė
zemėr, duke ndryshuar dhe transformuar vetėdijen e njerėzve dhe duke i
sjellė ata nė njė nivel mė tė lartė tė ekzistimit duke krijuar njeri tė ri
brenda tyre.

Pyetja e dytė
Njerėzit nga
jashtė kur shikojnė nė ju, dhe nė njerėzit e juaj, hutohen. Ata flasin pėr
shpėlarje truri, derisa ju flisni pėr gjendjen e pakushtėzuar! Nėse dorėzimi
i njerėzve tuaj nė ju nuk ėshtė ikje nga realiteti nė njė ėndėrr hedoniste,
atėherė ēka ėshtė?
Nė radhė tė parė
askush kurrė nuk ėshtė dorėzuar. Askush nuk mė ėshtė dorėzuar; tė gjithė ata
iu janė dorėzuar dashurisė, nė tė njėjtėn mėnyrė edhe unė iu jam dorėzuar
dashurisė. Tė gjithė ata iu janė dorėzuar gjendjes mė tė lartė tė vetėdijes,
jo mua; unė fare nuk i konsideroj ashtu, pėrfshirė edhe veten.
Kėshtu qė, gjėja e
parė tė cilėn duhet ta mbani nė mend: kėtu nuk ka asgjė tė ngjashme me
dorėzimin. Kjo fjalė ėshtė shumė e shėmtuar, ėshtė njė tjetėr emėr i
skllavėrisė shpirtėrore. Nė religjionet tjera njerėzit dorėzohen. Ky nuk
ėshtė religjion, dhe unė jam kundėr tė gjitha skllavėrive shpirtėrore.
E dyta, unė nuk ua
shpėrlaj trurin njerėzve. Puna ime ėshtė krejtėsisht e ndryshme. Unė thjesht
njerėzit e mi i ēoj pėrtej mendjes, dhe nė momentin kur ata pėrjetojnė diēka
pėrtej mendjes, ata vetė e lajnė mendjet e tyre - natyrisht, sepse ajo ėshtė
aq e ndotur me ndyrėsirė pėr mijėra vjet. Atė punė tė pistė unė nuk e bėj,
ata e bėjnė kėtė vetė.
Puna ime ėshtė ti
tėrheq ata jashtė identifikimit me trurin e tyre; ti tėrheq ata jashtė
mendjes sė tyre dhe tju jap atyre pėrvojėn e pėrtejshmes. E mandej ėshtė e
tyre se a do ti mbajnė ato ndyrėsira apo ti hedhin dhe askush nuk
dėshiron ti mbajė ndyrėsirat. Dhe nėse ata dėshirojnė plotėsisht ta
pastrojnė trurin e pistė, ēfarė tė keqe ka nė kėtė? Ēdo gjė duhet tė lahet e
tė pastrohet.
Po, askush tjetėr nuk
do tė bėjė kėtė, sepse kur dikush tjetėr qė e bėn kėtė, ai ka njė ndyrėsirė
tė tij pėr tė zėvendėsuar nė trurin tuaj. Ai ju deprogramon dhe nuk ju le tė
deprogramuar; ai ju deprogramon pėr tju Reprogramuar.
Unė thjesht ju ēoj
pėrtej mendjes. Kjo ėshtė e tėrė metoda e meditimit. Njėherė kur ta mėsoni
se, Unė nuk jam mendja, nuk jam truri, nuk jam trupi, ju filloni ti
hidhni tė gjitha kushtėzimet tė cilat janė pengesa tė panevojshme nė rritjen
tuaj, njė barrė e panevojshme pėr ta bartė.
Kur provoni ti hapni
krahėt dhe tė fluturoni nė yje, natyrisht qė ju dėshironi tė shkoni lehtė,
ju filloni ta hidhni valixhen. Dhe nė kėtė valixhe, nėse i hidhni librat e
shenjta, Kuranin e Shenjtė, Biblėn e Shenjtė, unė nuk jam pėrgjegjės pėr
kėtė, kjo varet nga ju. Kur jeni pėrtej mendjes ju mund ta shihni se libri i
juaj i shenjėt ėshtė pesėqind faqe pornografi e pastėr: tash a do ta mbani
atė apo do tė ēliroheni prej tij! Ju e shihni se Zoti juaj ėshtė vetėm njė
trillim, djalli juaj ėshtė vetėm njė trillim, parajsa dhe ferri juaj nuk
ekzistojnė askund.
Kjo ka ndodhur njė
herė...
Njė mbret shumė
arrogant kishte shkuar tek njė mjeshtėr padyshim, se ai ishte mbret. Ai
kishte kėrkuar nga mjeshtri: Kam ardhur kėtu tju pyes diēka. Keni pėr tė
thėnė diēka rreth parajsės dhe ferrit? Unė dua ta kuptoj. Unė po plakem, dhe
se shpejti do tė vdes. Para se tė vdes dua ta kem plotėsisht tė qartė ku po
shkoj, pse unė po shkoj, dhe nėse gjėrat mund tė ndryshojnė. Ferri a
ekziston me tė vėrtetė? A ekziston parajsa me tė vėrtetė?
Mjeshtri i kishte
thėnė: Ti qenke komplet idiot. Sė pari ulu, dhe pyet si njė dishepull. Kėtu
ti nuk ja mbret, kėtu unė jam zot.
Dhe mbreti ishte
tėrbuar, para oborrtarėve tė tij ai kishte ardhur me gjeneralin e tij,
kryeministrin, mbretėreshėn dhe ky njeri po e quan atė njė idiot. Ai e
nxori shpatėn nga milli i saj dhe nuk kishte dyshim se do ta prente kokėn e
mjeshtrit.
Dhe mjeshtri i thotė:
Prit njė moment. Kjo ėshtė ajo ku hapen dyert e ferrit. Tash mund tė presh.
Preje kokėn kjo ėshtė ku hapen dyert e ferrit.
Ju nuk mund ta vritni
njė njeri tė tillė. Mjeshtri qėndroi ashtu siē ishte por mbreti ndryshoi.
Ai qe nė gjendje ta sheh pikėn: ishte tėrbimi i tij, urrejtja ishte ajo qė i
hapte dyert e ferrit. Ferri nuk ėshtė ndonjė vend diku, ai ėshtė psikologjia
juaj, mendimi juaj njė kushtėzim i caktuar.
Ai pėrsėri e ktheu
shpatėn nė mill dhe mjeshtri i tha: Kjo ėshtė ajo ku dyert e parajsės janė
tė hapura. Ti e kuptove. Tash mund tė shkosh.
Kėto nuk janė gjėra
fizike, nuk janė vende gjeografike, vetėm nė mendjen tuaj. Kur tė shkoni
pėrtej mendjes
dhe vetėm nga e andejmja mund ta shihni saktėsisht mendjen
tuaj, se si duket, ēfarė mbeturina keni mbledhur nė tė. A e keni bėrė
parajsėn dhe ferrin jashtė mendjes suaj? Kjo varet nga ju se a do ta
ndryshoni mendjen e jo atė. Unė nuk mendoj se dikush do ta pastrojė atė
plotėsisht... ta pastroj nga tė gjitha mbeturinat.
Unė nuk ja shpėrlaj
trurin askujt. Ēdokush e pastron trurin e tij vetė dhe ēdokush duhet ta
laj trurin e tij vetė. The shpėlarja e trurit ju jep asisoj freskie, asisoj
risie, asisoj perceptimi, asisoj qartėsie pėr gjėrat pėr marrėdhėniet e
juaja, pėr veten tuaj dhe pėr botėn kjo nuk ėshtė njė humbje, kjo ėshtė
njė fitore gjigante. Njerėzit nga jashtė mund tė mendojnė se unė po ua
shpėrlaj trurin njerėzve; ata mund tė vijnė kėtu dhe tė shohin se unė askujt
nuk ia shpėrlaj trurin. Unė madje as rrobat e mia personale nuk i laj
e
shkreta Ēatena e bėnė kėtė.
E unė kam njė milion
sannjasin, si mund tė arrij tua shpėrlaj trurin kaq shumė njerėzve? Dhe nuk
ka nevojė kur ju mund ta bėni kėtė punė jashtėzakonisht mirė. Unė thjesht ju
tregoj mėnyrėn pėr tė dal nga mendja juaj dhe mandej ēdo gjė tjetėr ua lė
juve. Nėse jeni njė lloj hipi psikologjik dhe nuk doni ta pastroni trurin
tuaj, kjo varet nga ju. Atėherė jetoni nė ferr, nė tru tė qelbur qė shoqėria
ua ka dhėnė. Por kjo do tė jetė zgjedhja juaj; kjo ska tė bėj asgjė me mua.
Kėtu nuk ka dorėzim;
kėtu nuk ka shpėlarje truri. Lidhja ime me njerėzit e mi ėshtė thjesht e
dashurisė, e zemrės, dhe e barazisė absolute. Unė nuk jam superior ndaj
askujt. Vetėm njerėzit inferior pretendojnė me qenė superior. Vetėm njerėzit
tė cilėt vuajnė nga njė kompleks i inferioritetit ia arrijnė, nė njėfarė
mėnyre, tė jenė superior, kėshtu qė ata mund tė harrojnė inferioritetin e
tyre, dhe ata mund ti tregojnė botės se ata nuk janė njerėz inferiore.
Unė nuk kam kurrfarė
kompleksi inferioriteti, prandaj nuk mė duhet tė jem superior. Unė jam
thjesht njė qenie njerėzore e zakonshme. Pėr mua, vetėm tė jesh i zakonshėm
ėshtė asisoj lehtėsimi saqė vetėm idiotėt do tė dėshironin tė jenė tė
jashtėzakonshėm. Tė jesh i jashtėzakonshėm ėshtė njė tensionim aq i madh,
njė ankth, njė brengosje, dhe ju duhet tė mbani tė jashtėzakonshmen tuaj nė
mėnyrė kontinuele. Kjo ėshtė njė lojė e konkurrencės. Dikush tjetėr mund tė
dėshmojė njė jashtėzakonshmėri mė tė madhe se ju. Atėherė ēfarė ju do tė
bėni? Ky ėshtė njė ankth i vazhdueshėm.
Tė jesh vetėm i
zakonshėm ėshtė relaksim i madh dhe qetėsi e madhe - nuk garon me askėnd,
nuk ka frikė nga askush. Askush nuk mund ta largojė jashtėzakonshmėrinė time
nga unė.
Jashtėzakonshmėria
mund tė largohet; dikush tjetėr mund ta dėshmojė veten e tij mė tė
jashtėzakonshėm. Unė jam absolutisht jo-ambicioz, jo konkurrues, dhe ky
ėshtė mėsimi im pėr njerėzit e mi.
Nėse me tė vėrtetė
dėshironi tė jetoni nė mėnyrė paqėsore, tė gėzueshėm, ēdo moment i parajsės
ėshtė i mundur. Vetėm njė kuptueshmėri e vogėl nevojitet
Pyetja e tretė
Gjatė gjithė
kėtyre viteve, shumė njerėz kanė ardhur tek ju, shumė janė kthyer pėrsėri.
Ju me njė rast keni thėnė se nėse dy pėrqind e njerėzimit fillon tė meditojė
bota do tė shpėtojė. Do tė mjaftojnė sanjasinėt dhe miqtė tuaj tė
rrotullojnė rrotėn?
Njerėzit vetėm vijnė
tek unė, askush nuk mė braktisė mua. Ai mund tė largohet
por ai do tė mė
mbajė nė zemėr, sepse kjo nuk ėshtė diēka qė mund tė thyhet, kjo nuk ėshtė
njė skllavėri nga e cila ju duhet tė ēliroheni. Ajo ėshtė njė dashuri e
pastėr.
Ju mund tė jeni me
mua, ju mund tė jeni larg nga unė, ju mund tė filloni tė mendoni se mė keni
lėnė mua; por unė kurrė nuk kam parė asnjė person tė vetėm i cili ka qenė me
mua dhe mė ka lėnė ndonjėherė. Kjo ėshtė e pamundur sepse ai vjen pėrmes
mendjes sė tij, por derisa ai ėshtė kėtu ai fillon tė sinkronizohet me
zemrėn time. Ai mund tė shkoj me mendjen e tij, por ēfarė do tė ndodhė me
sinkronizimin qė ka ngjarė nė mes zemrės sė tij dhe zemrės sime? Kjo do ta
pėrkujtojė atė ngado qė ai shkon dhe kjo ėshtė njė gjė reale. Qenia e tij
- a ėshtė me mua apo nuk ėshtė, kjo sėshtė me rėndėsi.
E po, unė mund tju
them se kam shumė njerėz pikėrisht tash pėr tė parandaluar njė luftė
nukleare nė botė. Lufta nukleare nuk do tė ndodhė. Edhe pėrkundėr
kokėfortėsisė dhe bindjes sė njerėzve si Ronald Regan, ajo nuk do tė ndodhė.
Ata po grumbullojnė armė nukleare; ne gjithashtu po bėjmė diēka. Ne po
grumbullojmė mė shumė vetėdije, mė shumė dashuri, mė shumė ekstazė; kėto
janė armė tė padukshme qė ata nuk mund ti shohin. Por unė mund tė them me
autoritetin tim absolut qė kam njerėz tė mjaftueshme pėr tė parandaluar
luftėn nukleare. Nuk do tė ketė asnjė luftė nukleare. Deri mė tash kurrė nuk
ka pasur paqe. Historia mund tė ndahet nė dy periudha: tė luftės, dhe
pėrgatitjes pėr luftė. Por paqja kurrė nuk ka ekzistuar. Armėt nukleare, nėn
maskė, kanė dėshmuar njė bekim sepse ato kanė ndryshuar tėrė fenomenin e
luftės vetvetiu. Njė luftė ėshtė kuptimplote vetėm nėse dikush fiton dhe
dikush tjetėr ėshtė i mundur; ajo ėshtė njė ego lojė. Por armėt nukleare e
kanė shkatėrruar gjithė lojėn. Tash askush nuk mund tė fitoj e as tė jetė i
mundur. Lufta e humbė gjithė kuptimin: nėse kjo do tė thotė vetėvrasjen
globale atėherė kjo nuk do tė ndodhė. Politikanėt mund tė vazhdojnė tė
flasin pėr kėtė, ata do tė vazhdojė tė flasė pėr kėtė, sepse pushteti i tyre
mbi njerėzit ėshtė shkaku i luftės. Nėse ata janė tė sigurt se lufta ėshtė e
pamundur, atėherė kush mėrzitet pėr politikanėt dhe armatimin e tyre
nuklear. Ata do tė vazhdojnė tė flasin rreth mundėsisė sė luftės, takime,
bisedime, propozime tė reja. Ata nuk janė tė vetėdijshėm se diēka tjetėr po
ngjanė nė anėn tjetėr. Ndoshta ata janė tė pavetėdijshėm
Unė nuk kam bėrė asnjė
tė keqe nė Amerikė, dhe ende e tėrė qeveria amerikane ėshtė nė siklet tė
madh nga prania ime, aq tė tmerruar saqė po mė kėrkojnė nė njėrėn apo
mėnyrėn tjetėr sepse ata nuk patėn rrugė ligjore ata mė pėrzunė nga
Amerika. Ata nuk kanė pasur rrugė ligjore pėr ta shkatėrruar komunėn nė
Amerikė; ata kanė bėrė gjithēka tė paligjshme, gjithēka kriminale, gjithēka
kundėr kushtetutės sė tyre, dhe shkatėrruan njė komunė tė bukur njė oazė
nė shkretėtirė e cila do tė kishte dėshmuar njė model pėr tė ardhmen e
njerėzimit. Por ndoshta, thellė poshtė, ata janė bėrė tė vetėdijshėm se
ēfarė po ngjanė atje kur shkuan kundėr politikės sė tyre, pėrpjekjeve tė
tyre pėr luftėn, armėve tė tyre nukleare.
Vazhdon...
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
|