KAPITULLI 18
Logjika ėshtė njė lavire
28 shkurt 1986 pasdite
Pyetja e parė
Ėshtė njė fjalė e urtė
holandeze: Fėmijėt dhe budallenjtė e thonė tė vėrtetėn. Ku pėrshtateni
kėtu?
Nė kėtė fjalė tė urtė
ka njė urtėsi tė madhe. Vjen momenti kur mėsohet e vėrteta, ajo bėhet tė
dyja njė fėmijė nga ana e saj, njė budalla nė sytė e tė tjerėve.
Njeriu i cili e ka
parė dritėn fillon tė sillet aq ēiltėrisht sa ai mund tė quhet vetėm i
rilindur. Por pėr shkak tė ēiltėrisė sė tij, sepse pastėrtia e tij ėshtė si
e fėmijės, ai mund tė jetė i gėnjyer, i mashtruar, i shfrytėzuar, nė sytė e
tė tjerėve ai duket si njė budalla. Fakti ėshtė se, ai ėshtė i vetmi qė nuk
ėshtė budalla; tė gjithė tė tjerėt janė. Por budallenjtė janė nė shumicė dhe
njeriu i tė sė vėrtetės ėshtė vetėm.
Gautam Buda u bė ashtu
si njė fėmijė. Zaratustra u bė ashtu si njė fėmijė. Kur Dostojevskit shkroi
njė libėr nė lidhje me njeriun e sė vėrtetės, njeriun e qetėsisė dhe tė
pafajėsisė, librin e titulloi IDIOTI. Personazhi paraqitej si njė budalla:
tė jesh si njė fėmijė ėshtė rreziku mė i madh nė kėtė botė tė ēmendur.
Ju po mė pyetni se ku
po pėrshtatem. Nėse ka dy gjėra qė do tė kisha mundur ti zgjedh
Unė jam tė
dyja. Sa mė pėrket mua, dhe atyre qė mė kuptojnė, unė jam njė fėmijė. Sa i
pėrket atyre qė nuk mė kuptojnė dhe qė nuk duan tė mė kuptojnė, padyshim se
unė jam njė budalla. Unė pėrkryeshėm pėrshtatem me tėrė fjalėn e urtė.
Pyetja e dytė
Para dhjetė vjetėsh
keni thėnė: Holanda do tė jetė shteti im i parė i portokalltė. Tė gjithė
nė Holandė e dinė se ju po vini. A mund tė na thoni diēka pėr mendjen
holandeze ju lutem?
Hollande ėshtė vendi
im. Unė kam mė shumė miq tė dashur nė Holandė se kudo tjetėr, jo vetėm tė
dashur, por nė besim tė thellė. Ata kanė qėndruar me mua qė nga fillimi -
ata nuk dinė tė tradhtojnė. Kjo ėshtė njė veti e madhe, njė nder i madh, qė
tė vazhdohet nė dashuri, qė tė vazhdohet nė besim, dhe duke vazhduar nė
kėrkim tė sė vėrtetės dhe kurrė tė mos fillohe tė flitet pėr grandet.
Populli holandez janė
tė bukur. Unė kam ardhur nė kontakt me shumė holandez sannjasin, kėshtu qė
tash ndjehem sikur tė jem nė Holandė. Edhe pse unė nuk kam shkuar atje
ende... njė ditė unė do tė shkojė nė Holandė.
Dhe ky ėshtė besimi im
- se edhe pse qeveritė, si ajo e Gjermanisė, mund tė pėrpiqen tė mė pengojė
mua pėr tė ardhur nė vendin e tyre, kjo nuk do tė ndodhė nė Holandė.

Pyetja e tretė
Nė Holandė nė mesin e
tė rinjve vetėvrasja ėshtė nė rritje. Ju njėherė keni thėnė se rinia ėshtė
shpresa jonė pėr tė ardhmen. Ata personalisht nuk duken se kanė ndonjė
shpresė! A mund tė thoni diēka pėr ta ju lutem?
Unė ende them se rinia
ėshtė shpresa pėr tė ardhmen. Por brezat e juaj tė kaluar e kanė vrarė
fenomeni e thjesht tė qenies rinore; ata e kanė shkatėrruar rininė. Ata e
kanė humbur dashurinė dhe besimin e tė rinjve, sepse ata i kanė mashtruar
shumė herė kėshtu qė ėshtė bėrė e pamundur tju besohet gjeneratave tė
vjetra. Ēfarė kanė bėrė gjeneratat e vjetra me tė rinjtė, ata kanė bėrė me
shekuj. Tash kjo e ka arrit kulmin.
Ata i kanė shtypur tė
rinjtė aq sa dashuria e tyre ėshtė e shqetėsuar. Ata nuk kanė lejuar qė ata
ti zgjedhin partnerėt e tyre, ata kanė qenė duke u pėrpjekur pėr ti
rregulluar martesat e tyre - dhe ēdo martesė ėshtė njė dėshtim. Unė nuk kam
takuar njė martesė e cila nuk ėshtė njė dėshtim. Mund tė duket njė sukses
nga jashtė, por ju do tė duhet tė dini historinė brenda. Ajo ėshtė e
shėmtuar, neveritshme. Personi i ri i sheh tė gjitha kėto: ēfarė i ka
ndodhur babait, ēfarė i ka ndodhur nėnės, ēfarė po ndodhė nė familje, ēfarė
po ndodhė nė popull.
Tė rinjtė janė tė
detyruar tė kenė pikėpamje tė qarta sy tė ri pa asnjė pluhur. Ata mund ta
shohin hipokrizinė e politikanėve; ata mund tė shohin se liderėt e tyre
fetar nuk e dinė as ABC e religjionit. Dhe pas luftės sė dytė botėrore ata
janė plotėsisht tė zhgėnjyer, sepse pas luftės sė dytė vetėm lufta e tretė
botėrore mund tė ndodhė.
Njėherė e kishin
pyetur Albert Ajnshtajnin: Mund tė na thoni diēka pėr luftėn e tretė
botėrore?
Ai kishte thėnė:
Jo. smund tju them asgjė pėr luftėn e tretė botėrore, por mund tju
them pėr luftėn e katėrt.
Pyetėsi ishte
befasuar. Ai i kishte thėnė: Kjo ėshtė e ēuditshme: ju spo mund tė
thoni asgjė pėr luftėn e tretė, dhe ju keni kaq shumė besim kur thoni se
mund tė thoni diēka pėr luftėn e katėrt.
Ai ishte pėrgjigjur:
Po, mund tė them me siguri tė plotė se lufta e katėrt nuk do tė
ndodhė, sepse e treta do tė jetė e fundit; ajo do ta pėrfundojė gjithė jetėn
nė tokė."
Jeta e kujt do tė
pėrfundojė? Gjeneratat e vjetra veē kanė mbaruar; ata janė robotė. Ata kurrė
nuk kanė jetuar nė liri, nė dashuri, ata kurrė nuk e kanė njohur kėrkimin e
tė sė vėrtetės.
Lufta e tretė
botėrore, nėse ndodhė, do tė jetė vdekje e tė rinjve qė nuk kanė parė as ca
pranvera tė jetės, qė nuk kanė njohur asgjė tė kėtij planeti tė bukur. Ėshtė
e natyrshme se ata do tė jenė plotėsisht tė frustruar me tėrė botėn.
Nga ky frustrim, nėse
tė rinjtė bėjnė vetėvrasje ata po i japin fytyrave tuaj shuplak, ata po
thonė: Para se ju ta bėni vetėvrasjen e tėrė botės, tė paktėn ne duam tė
jemi individ. Ne nuk po mund tė jemi individ shkaku i juaj - religjionit
tuaj, politikės suaj, interesave tuja personale nė jetė. Por tė paktėn na
jepni lirinė kėshtu qė ne tė mund tė bėjmė vetėvrasje dhe tė paktėn tė kemi
vetėm njė ēast tė individualitetit vendimin tonė personal. Ne nuk do tė
vdesin nė pėrputhje me vendimet e Ronald Reagan.
Vetėvrasjet e tyre
janė tė rėndėsishme; ato nuk janė vetėvrasje tė zakonshme tė cilat njerėzit
i kanė bėrė pėr shekuj. Ata janė pikėpyetje e shoqėrisė suaj, familjes suaj,
religjionit tuaj, dhe rrugės nga jeni duke e ēuar botėn.
Unė kam diēka pėr tju
thėnė tė rinjve: Mos u bėni aq pesimist. Bėrja e vetėvrasjes ėshtė shumė e
lehtė, ajo nuk ėshtė punė e vėshtirė. Dhe bėrja e vetėvrasjes nga ana juaj
nuk do tė parandalon vetėvrasjen globale qė po vjen. Kur jeni gati pėr tė
bėrė vetėvrasje, pėr tė rrezikuar jetėn tuaj, atėherė pse nuk e rrezikoni
jetėn tuaj nė njė rebelim kundėr tė gjitha vlerat tė vjetra? Shkatėrroni
kishėn, shkatėrroni kombet, shkatėrroni ēdo diskriminim nė mes racave,
shkatėrroni ēdo jobarazi nė mes gruas dhe burrit. Shkatėrroni varfėrinė nė
tokė.
Ju nuk keni se ēfarė
tė humbni.
Ju keni qenė tė
gatshėm tė bėni vetėvrasje, por para se tė bėni vetėvrasje sė paku bėni disa
gjėra tė nevojshme. Ndoshta me transformimin qė ju e sillni mund tė
parandalohet bota nga shkatėrrimi, dhe ju nuk do tė kenė nevojė pėr tė bėrė
vetėvrasje. Ju mund tė jetoni nė dashuri dhe tė festoni dhuratėn e madhe tė
jetės qė ekzistenca e ka dhėnė pėr ju. Mos e hidhni kėtė aty pėr aty, pėr
shkak se tė tjerėt janė sjellė nė mėnyrė idiotike. Pėr faj tė tyre, mos e
dėnoni veten. Dhe kur ju keni vendosur pėr tė bėrė vetėvrasje, atėherė nuk
ka problem, ju mund tė rrezikoni gjithēka.
Unė kam nevojė pėr
njerėz tė cilėt janė tė gatshėm tė bėjnė vetėvrasje pėr shkak se vetėm kėta
janė ata njerėz qė mund tė bėhen sannjasin. Sannjas ėshtė gjithashtu njė
vetėvrasje - por jo vetėvrasja juaj. Kjo ėshtė deklarata qė shoqėria ka
vdekur dhe ne nuk duam tė jetojmė nė njė varrezė, ne do tė dėshironim tė
krijojmė shoqėrinė tonė dhe ne do tė dėshironim tė krijojmė jetėn tonė.
Mos u bėni tė
nxitueshėm. Jeta ėshtė kaq e ēmuar; mos e hidhni veē ashtu. Nuk ka nevojė.
Ju mund ti shihni njerėzit e mi qė janė nė tė njėjtėn situatė - por nė vend
se tė bėjnė vetėvrasje ata kanė vendosur pėr ta transformuar jetėn e tyre nė
dritėn e shoqėrisė sė shėmtuar nė tė cilėn ata jetojnė. Ata e kanė injoruar
shoqėrinė. Ata e kanė pranuar vdekjen e shoqėrisė dhe qytetėrimit dhe tė
religjionit. Ata janė tė vdekur. A mendoni se ndonjė religjion ėshtė i
gjallė?
Religjioni i cili
lulėzoi me Gautam Buda, vdiq me Gautam Buda. Kėnga qė u ngjallė me Lao Ce,
vdiq sė bashku me Lao Ce. Vallėzimi i Mira, vdiq me Mira. Kjo ėshtė rrjedha
e natyrshme e gjėrave.
Tė gjitha religjionet
janė tė organizuara rreth kufomave. Mos u mėrzitni pėr ta, nuk kanė kurrfarė
force, ata nuk kanė ndonjė jetė. Politikanėt kanė vdekur me luftėn e dytė
botėrore. Lufta e dytė botėrore ishte njė moment historik nė historinė e
njeriut.
Tash, njeriu ose
zgjedh njė vdekje globale ose zgjedhė pėr ti dhėnė jetė njeriut tė ri tė
cilit nuk do ti duhet ndonjė politikanė, ndonjė prift, tė cilit nuk do ti
duhet ndonjė lider i cili do tė jetė i mjaftueshėm ndaj vetvetes."
Vazhdon...
(1)
(2)
(3)
(5)
(6)
|