Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkruan: Bujar PLLOSHTANI

MBI ARTET

     Veprat gjeniale të poetëve, piktorëve, skulptorëve, kompozitorëve janë të lindura nga arsyeja krijuese me motivin për t’i shërbyer të mirës universale, njeriut në veçanti, dhe shoqërisë në përgjithësi. Sepse nga thelbi ngadhënjyes i tyre burojnë instinktet më të larta të natyrës krijuese, ku na mësojnë udhën e njeriut duke i respektuar dhe kodifikuar ligjet e natyrës.

            Te kjo letër filozofike dua të vërtetoj që, jo vetëm filozofia mund të zbërthejë joshjet e mundshme të ekzistencës së botës, por dhe artet synojnë pikëpamjet mbi rolin e ndryshimit të gjendjes së ekzistencës shoqërore. Nëse filozofia pikëpamjet e veta i hedh nëpërmjet arsyes kritike duke përfituar te mendimi i njohjes së gjësendit në natyrë me anë të metodës empirike, rrjedhimisht del se artet kryesisht flasin me gjuhën e intuitës, ose – gjuhës së veçuar. Domethënë vullnetin e shoqërisë apo gjësendit në natyrë e bën më konkrete dhe të thjeshtë, duke e interpretuar rolin e gjendjes së tyre të vazhdueshme nëpërmjet gjuhës së veçuar me thelbin drejt fatit intelektual. Një vepër arti e vërtetë është një shprehje e shenjtë që buron nga instinkti i lirë i gjenisë apo intuitës, ku priret të flasë për problemet e ekzistencës njerëzore, ligjësitë e botës, konceptet shoqërore në realitet dhe liritë individuale të njeriut. Vepra e një arti të vërtetë ka për thelb ndryshimin e gjendjes sonë njerëzore, duke futur pamjen e arsyes kritike për të nxjerrë në dritë modelin e vërtetë të veprimit shoqëror nga ky realitetit i zakonshëm. Shembuj të modifikuar kemi në letërsinë e shkrimtarit Alber Kamy, me protagonistin e romanit “I huaji”, Merso; pastaj te Franc Kafka, me protagonistin e romanit  “Procesi”, Jozef K. apo të Gregor, te romani “Metamorfoza”.

            Tek “I huaji”, Alber Kamy na paraqet shkoqur mendimin e ekzistencës së njeriut absurd, ku kuptimi i jetës është individuale dhe se jeta jetohet plotësisht me aktin e përgjegjshmërisë, kështu heroi Merso duke i dhënë vetvetes lirinë e veprimit absurd, edhe pse e ka goditur ngjarja e hidhur, siç është vdekja e nënës, aspak nuk e trishton atë; ndërsa te “Procesi”, Franc Kafka na paraqet llojin tjetër te ekzistencës ku njeriu edhe pasi të përcaktohet nga formalitetet mund të jetojë i shthurur pa e ndier problemin si një qëllim kryesor, që në një mënyrë kërkon domosdoshmërisht të gjejë problemin, ndërsa në anën tjetër harron të ndiqet pas rregullit të procesit të tij që i është imponuar. Tek “Metamorfoza” Franc Kafka sjell personifikimin e vetvetes me personazhin Gregor, ku një ditë ky i fundit zgjohet nga gjumi për të kuptuar se është shndërruar në një insekt gjigant. Koncepti i arteve në njëfarë mënyre tregon ekzistencën e shoqërisë, dhe ligjësitë e botës se si zhvillohen gradualisht në kuptimin thelbësor të sistemit intelektual. Veprimtaria shpirtërore dhe psikike të paraqitura në radhë letrash te shoqëritë e transformuara, sot e kësaj dite shprehen në çdo vepër arti, ku diktohen hapat e hedhura dhe parimet universale mbi edukimin estetik të natyrës shoqërore sipas planit të intelektual. Thelbi i arteve kërkon mjeshtëri, dhe intuitë shpirtërore duke e pasuruar çdo vepër arti me shprehje dhe formë elokuente; ku artet në përgjithësi burojnë nga inteligjenca dhe shpirti implicit i mjeshtërit që e krijon. Të gjitha llojet e arteve në përgjithësi burojnë nga modeli për të na dhënë një fragment, një këndvështrim të jetës, një koncept bazuar nga realiteti njerëzor me sajimin për t’i mundësuar njeriut lirinë dhe vullnetin për jetë. Artet e bukura mundësojnë një edukim të brendshëm shpirtëror duke i dhënë njeriut formën dhe pamjen e vërtetë të njohjes së botës, si realitet dhe absurditet. Sipas meje ekzistojnë:

            - Vepra që krijohen me frymëzim hyjnor që përbëjnë veprat e krijuara nga inspirimi intuitiv i gjenisë pa futur imagjinatën, por që sajojnë bindje apo atavizëm.

            – Vepra që krijohen me frymëzim të vazhdueshëm që përbëjnë veprat e krijuara nga shllime për mendime atavizmi, që mund të shërbejnë në hartimin dhe sistemimin e gjithë veprës pa futur intuitën e lirë të gjenisë.

            Ndërsa veprat gjeniale të poetëve, piktorëve, skulptorëve, kompozitorëve janë të lindura nga arsyeja krijuese me motivin për t’i shërbyer të mirës universale, njeriut në veçanti, dhe shoqërisë në përgjithësi. Sepse nga thelbi ngadhënjyes i tyre burojnë instinktet më të larta të natyrës krijuese, ku na mësojnë udhën e njeriut duke i respektuar dhe kodifikuar ligjet e natyrës. Një vepër madhore e letërsisë apo artit paraqet emocionin e brendshëm të një shoqërie civile, apo bindjen absurde të një autokracie që tenton me çdo kusht të pozicionojë vullnetin për pushtet ndaj një shoqërie të kujdesur shpirtërisht. Vepra të tilla me përmbajtje shpirtërore krijojnë edukimin estetik të njeriut dhe shoqërisë përballë ligjeve të kësaj bote të squllët, për të cilën duhet kuptuar që pas edukimit estetik nëpërmjet ideve universale qëndron substanca shpirtërore. Substanca shpirtërore është e prirur të vë në lëvizje aktive gjithë materien tonë, sepse vetëm ajo që buron nga domosdoshmëria shpirtërore pason gjithë rregullin tonë në materie. Domosdoshmëria shpirtërore është forca e vetme që njeriut i sjell dobinë në arte dhe shkenca, ku ai do të mund të kuptojë më mirë e më qartë koncpecionet rrjedhëse të një vepre shkencore apo filozofike. Përvoja shpirtërore sa më e ngritur të jetë, aq më tepër intelekti njerëzor do të jetë i aftë të priret pas njohjes së vlerës së brendshme të krijuar në një vepër shkencore. Konsideroj, pra jam thellësisht i bindur në mendimin se për të pasur një shpirt krijues në një vepër shkencore duhet që, në radhë të parë idetë universale të lindin nga domosdoshmëria shpirtërore, si edukim estetik për njohje dhe vëmendje intelektuale, ku më pas psikika do të vë në lëvizje aktive idetë që do të jenë në varshmëri të plotë me idetë sensuale. Prandaj, vepra të mëdha si të artit, dhe filozofisë kurdoherë kanë paraqitur realitetin e shtypjes së egër të oborrtarëve që u është imponuar dhunshëm shoqërive civile dhe personaliteteve intelektuale. Sidomos veprat e mëdha të filozofisë kanë dhënë mënyrën më intime të mundshme të edukimit të shoqërisë, përsa i takon mendimit estetik ku kanë bërë të mundur ta zhvillojnë idenë e njeriut deri në kulturën e njohjes ndaj njohjes së përgjithshme. Në përgjithësi duke u ndikuar nga vepra të mëdha të letërsisë, artit dhe filozofisë, njerëzimi ka arritur drejt bindjeve intelektuale duke u ndikuar kujdesshëm në ide të reja progresive, të cilat mund të jenë si dashuria ndaj të bukurës, dhe njohja ndaj të vërtetës së pashmangshme.

            Nga libri " Traktati mbi arsyen e mendimit" të cilin mund ta shkarkoni falas në sektorin „Literaturë“