Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

Vegėza

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZĖRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRĖ

ZĖRI I AMERIKĖS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHĖNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkencė - ILAĒET E LASHTA (2)

Bartur nga: Lidhja pellasge 

http://antonisraftis.wordpress.com

ILAĒET E LASHTA (2)   

       Burimet e lashta dhe tė reja, librat e mjekėsisė dhe botanikės pėrmendin erėzat si ilaēe tė rėndėsishme pėr trajtimin e njė sėrė sėmundjesh. Pėrdoren pėr tė prodhuar vajra, ilaēe,afrodisiak, por gjithashtu edhe nė ritualet e ndryshme tė tė gjithė popujve. Romakėt e lashtė vlerėsuan si vetitė e tyre shėruese, ashtu dhe shijet e tyre tė shkėlqyera.

  

 

            Shafrani ose zafora

 

            Ėshtė raportuar nga Homeri, Pliny dhe Hipokrati. Muralet me lule Colichicum e zambakė dhe “majmuni lulembledhės” nė pallatet Minoanit na informojnė nė lidhje me ekzistencėn e bimės nė territorin grek.Fjala shafran dhe zafora vjen nga fjala arabe ”Zafaran” qė do tė thotė i verdhė. Etimologjikisht nė greqisht fjala “krokos”(shafran) ka prejardhjen e saj nga fjala “kroqi”, qė do tė thotė fije e pėrdorur pėr thurje nė njė vegjė. Tingėllon shumė ekzotike, por shafrani prodhohet ndėrmjet tė tjerave nė Kozan ku ėshtė i njohur si kroko Kozani. Me ngjyrė tė kuqe tė ndritshme dhe shije tė veēantė, shafrani nė sajė tė pikrokrokinės dhe krokinės, dy pėrbėrėsve tė ēmuar tė tij, ka veti analgjitike dhe antikonvulsante. Disa studime mbėshtesin se shafrani lehtėson dhimbjet e veshkave, mendohet qė ėshtė nxitės dhe ka shumė nga ata qė i atribuojnė veti afrodisiake. E pasur nė likopenė, zeaksanthin, karotinio a b dhe c, vitaminė B dhe B2, karbohidrate dhe vajra esenciale, shafrani lufton inflamacionet dhe dhimbjet e barkut, ndėrsa sipas disa shkencėtarėve pengon zhvillimin e qelizave kanceroze nė mėlēi.

            Ka veti kundėr depresionit, mbron zemrėn nga sėmundjet kardiovaskulare, rrit funksionin mendor dhe qartėsinė mendore, ndihmon nė uljen e kolesterolit.

 

 

 

 

 

            Karafili

 

            Pėrdorimi prej nesh shkon prapa nė kohė, pasi arkeologėt zbuluan karafil nė njė enė nė Siri qė daton rreth 1700 ParaK.!

            Karafili pėrmban sasi tė larta mangani, kalcium, magnez, vitaminė C, acide yndyrore omega-3 dhe ėshtė njė burim shumė i mirė i fijeve dietetike. Edhe pse secili prej kėtyre elementeve ka rolin e vet nė sistemin imunitar, pėrbėrėsi mė i dobishėm ėshtė vaji i karafilit, i cili pėrmban njė substancė anti-inflamatore tė quajtur evgenoli. Pėrdoret gjerėsisht si njė dezinfektues nga dentistėt pėr lehtėsimin e pacientit nga dhimbjet.

            Ai ėshtė gjithashtu antispasmodic, ndihmon nė fryrjet e barkut, stimulon funksionin mendor dhe pėrdoret pėr trajtimin e puērrave tė fytyrės, herpesit dhe ka si kanella cilėsi antiplakje. Ky ėshtė njė nga pėrbėrėsit mė tė pėrdorur nė procesin e balsamimit.

 

 

 

 

 

            Shafrani i Indisė (Turmeric)

 

            Ishte i njohur tek popujt e Lindjes pėr mijėvjeēarė si rrėnjerėz ,ndėrsa arabėt e pėrdornin atė si njė tretės.

            Shafrani i Indisė ėshtė njė antioksidant i prodhuar nga rrėnja e bimės dhe pėrfshihet kryesisht nė kerrin indian, ka qenė i lidhur me parandalimin e diabetit, mbrojtjen kundėr sėmundjes Alzheimer, lehtėsimin e artritit dhe tė ngadalsimin e dėmtimit tė mėlēisė qė ēon nė cirozė tė mėlēisė. Sipas hulumtimit tė kohėve tė fundit, shafrani i Indisė duket tė ketė veti antikanceroze dhe mund tė shkatėrrojė qelizat e kancerit tė ezofagut, gjithashtu duket se parandalon rritjen e tumorit tė lidhur me kancerin e zorrės sė trashė dhe kancerin e prostatės.

            Pėrveē kėsaj, hulumtimi kanadez tregon se kontribuon nė shėrimin e enėve tė gjakut pas goditjeve tė zemrės, ndėrkohė studiohet dhe efekti i mundshėm mbrojtės nė parandalimin e goditjeve tė trurit.

            Indianėt dhe mjekėt kinezė e pėrdorėn atė pėr tė trajtuar kruarjet e lėkurės dhe ofthalmititin purulent. Zier nė qumėsht ndalon ftohjen me rrufė.

 

 

 

 

 

            Kerri Masala

 

            Fjala Kerri pėrdoret pėr pėrzierje tė erėzave qė pėrbėhen nga shafrani i Indisė, piper i kuq, koriandėr, kardamo, kanellė, xhenxhefil dhe kimino nė variante tė ndryshme sipas zonave.
            Ka studime qė lidhen me konsumimin e kerrit me njė sėrė pėrfitimesh shėndetėsore, kryesisht pėr shkak tė kurkuminit pėrmbajtės qė vret qelizat e kancerit tė ezofagut.

            Shkencėtarėt sot po hetojnė nėse konsumi i erėzave kerri dhe erėzave tė tjera ose tė bimėve qė pėrmbajnė oksid salicilik si: trumza, rigoni dhe piperi i kuq e mbrojnė trupin nga disa lloje kanceri.

            Gjithashtu, studimet nga Italia, Amerika dhe Kanadaja,kanė raportuar lidhjen e kerrit me mbrojtjen e trurit nga sėmundjet degjenerative duke reduktuar rrezikun e sulmit nė zemėr dhe nė luftėn kundėr artritit reumatoid. Rrit presionin dhe bėn zemrėn tė rrah mė shpejtė.
Ajo ėshtė konsideruar si njė burim natyror i oksidit salicilik,e cila ėshtė si aspirina, por nė doza tė vogla! Ėshtė interesante tė pėrmendet se nė Indi njė vend me konsum tė lartė tė kerrit vėrehet njė pėrqindje e vogėl janė me kancerin e zorrės sė trashė.

            Kerri pėrdoret shumė nė gatimin aziatik dhe vlen tė pėrmendet se incidenca e sėmundjes Alzheimer midis aziatikėve tė moshuar ėshtė katėr herė mė e vogėl se SHBA.

 

    

 

 

 

            Koriandėr ose koliandėr

 

            Kjo erėz meriton pėrdorim mė tė shumtė nė ushqimin tonė sesa nga ajo qė ne bėjmė zakonisht. Eshtė njė detoksikues natyror dhe ul kolesterolin e lartė. Ajo ka veti antibakteriale, antiseptike dhe antikarkinogjene.

            Koriandėr ėshtė pėrdorur pėr shekuj si njė barishte pėr lirimin nga dhimbjet e barkut, krabat, spazmat, vjelljet, keqtretjet dhe infeksionet fungale. Ai ėshtė nė gjendje pėr tė vrarė bakteret e rrezikshme tė tilla si E. coli, Salmonella dhe superbakterin shumė rezistent MRSA.

            Koriandėri ka veti diuretike. Kjo ndihmon nė rastet e anoreksive dhe problemeve gastrointestinale nė balancimin e niveleve tė sheqerit nė gjak. Nė mesjetė pėrgatitej nė formė qulli pėr tė trajtuar absceset.

            Koriandėri mbi 3000 vjet ėshtė pėrbėrės kryesor nė parfume, kozmetikė dhe filtra erotik. Pėrdoret nė pjekje, gatim dhe nė prodhimin e pijeve tė ndryshme alkoolike, kryesisht liker si: uzo, raki, birrė dhe xhin.

            Pėrdoren gjethet, frutat dhe rrėnjėt, ndėrsa vaji i prodhuar nga fara e saj pėrdoret si njė ruajtės nė tregtinė ushqimore.

            Nėpėrmjet kėtij garantonin-e panjohur si –pavdekėsinė e shpirtit kinezėt e lashtė, ndėrsa nė tekstet sanskrite flitej se ėshtė rritur nė kopshtet e varura tė Babilonisė.

 

 

 

 

            Anasoni (lat. Pimpinella anisum)

 

            Origjina ėshtė nga Mesdheu lindor apo Lindja e Mesme, por tashmė ėshtė pėrhapur nė Evropė, Azi dhe Amerikė. Pėrdoret qė nga viti 2000 para Krishtit si aromatik, erėz dhe ilaē.
Ishte i njohur nga antikiteti dhe Egjiptasit e pėrdorėn atė sė bashku me qimnon dhe borzilokun pėr balsamimin e tė vdekurve. Nga ato vite tė largėta filloi tė pėrdorej nė mjekėsi, por edhe nė praktikat magjike. Prej atėherė e pėrdorėn atė pėr shije nė ėmbėlsira dhe bukė. Nė kohėt bizantine fara e barit pėrdorej pėr tė bėrė “verė anisiti”, ndėrsa nė Kinėn e lashtė konsiderohej si bimė e shenjtė.

            Komponenti kryesor i vajesencės ėshtė anethole, mundėson tretjen e ushqimit, ėshtė tkurrjelirues, gėlbazfrenues, tonik, qumėshtnxitės i fuqishėm antifėrshėllyes i zemrės, gjithashtu rrit sekretimin e lėngjeve nga tė gjitha gjėndrat endokrine.

            Sipas Dhioskuridhit grekėt e lashtė dhe romakėt e konsideronin anasonin nxitės seksual dhe besonin se ruante rininė dhe hiqte ėndrrat e kėqija kur vendosej nėn jastėk gjatė natės. Hipokrati besonte se anasoni ndalonte teshtitjen dhe Dioskuridhis e rekomandonte atė si njė diuretik dhe ilaē djersitės, por edhe si njė ilaē kundėr dhimbjeve tė kokės. Plini na thotė se, gratė qė ishin nė prag tė lindjes kur nuhasnin anasonin kishin lindje tė lehtė.

            Ndihmon nė dhimbjet e stomakut ,gazrat dhe dhimbjet e barkut, expectorant dhe qetėsues i butė,ndihmon nė djegjen e yndyrnave, stimulon funksionet e organeve vitale tė mėlēisė, zemrės, mushkėrive dhe trurit.

            Forcon sistemin imunitar dhe ndihmon nė zvogėlimin e pangopėsisė, ėshtė pastrues i butė dhe tonik.Konsiderohet efektiv nė trajtimin e nauzės dhe mjet antipiretik.

            Meqėnėse vajesenca i anasonit eliminohet pjesėrisht nga trupi dhe nga frymėmarrja, ilaci ndihmon dhe nė pastrimin e sekrecioneve tė udhės frymėshkėmbyese.

            Thithja e bimės sė djegur lehtėson ata qė vuajnė nga rrufa alergjike dhe pirja e tij pėr tė ndihmuar nė pagjumėsi.

            Ekstrakti-kullesa e farave ka veti narkotike, por pa u grumbulluar nė trup.Lėngu i farave tė ziera i kombinuar me ilaēe tė tjera tė pėrshtatshme pėrdoret pėr astma dhe probleme bronkiale nė fėmijė.

            Shumė shpesh pėrdoret nė bukė si aromatik ose kryesisht nė pijet alkoolike si absinthe, nė uzo dhe raki.

 

 

           

 

            Vazhdon...

 

 (1)             (3)