Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkruan: Tony BUZAN & Barry BUZAN

Përktheu nga origjinali: Valdet FETAHU

          HARTA E MENDJES (2) 

      Prej momentit kur qeniet njerëzore e kanë kuptuar se mund ta shprehin “imazhin mendor” të brendshëm, zhvillimi është shpejtuar. Shenjat e para kanë evoluar në vizatime, duke filluar nga vizatimet e para të Aborxhinëve australian nëpër shpella. Me zhvillimin e civilizimit, vizatimet janë bërë simbole, e mandej në alfabete dhe shkrime, siç janë shenjat kineze, apo hieroglifët egjiptiane.

Si të përdoret maksimalisht Mendimi Brilant

Potenciali i pashfrytëzuar i trurit tuaj

Këtë libër ia kushtojmë zgjerimit të lirisë së inteligjencës njerëzore

            Në dimër të vitit 1973, profesori Pjotr Kuzmiç Anokin nga universiteti i Moskës ka botuar dëshmitë më të reja për rezultatet e hulumtimit të tij gjashtëdhjetëvjeçar mbi natyrën e qelizave cerebrale. Konkludimi i tij, i publikuar në veprën Krijimi i inteligjencës natyrale dhe artificiale, ka qenë ky:

Si arrihet e gjithë kjo? Me “bashkimin” më të madh të njohur në univers – me bashkimin në mes vete të qelizave tuaja cerebrale. Çdo qelizë cerebrale, veç e veç, është në gjendje të vë kontakt dhe lidhje me 10.000 e ma tepër qeliza cerebrale në fqinjësi në të njëjtën kohë.

 

Pikërisht në këto kontakte shndritëse dhe të pandërprera, krijohen, kultivohen dhe rriten, forma të pafundme të hartave të mendjes suaj. Përsiatja brilante reflekton strukturën dhe procesin e brendshëm tuajin. Harta e mendjes është pasqyrë e jashtme e përsiatjes suaj brilante dhe ua mundëson qasjen në këtë gjenerator gjigant të mendimeve

 

(Korteksi cerebral i trurit i paraqitur frontalisht. Shkathtësitë e  paraqitura  kortikale krijojnë gjeneratorin e mundësive intelektuale të cilat mund të përdoren gjatë shkrimit dhe përsiatjes)

hemisfera e djathtë                          hemisfera e majtë

             ritmi                                                  fjalët

            orientimi hapësinor                            logjika

            tredimensionaliteti                             numrat

            Geshtalt(i tërë imazhi)                       vargjet

            imagjinata                                          lineariteti

            ëndërrimi                                            analiza

            ngjyrat                                                listat

            Hemisferat cerebrale të trurit tuaj

            Në të 60-tat e vona të shekullit XX, profesori Rogjer Speri (Roger Sperry) nga Kalifornia, i cili mandej e ka fituar shpërblimin Nobel për hulumtimet e tij, ka publikuar rezultatet e hulumtimeve të tij për pjesën më të zhvilluar të trurit, korteksit cerebral (korteksi – cipa e trurit apo korja e trurit).

            Zbulimet e para të Sperit kanë treguar se dy pjesët, apo hemisferat, të korteksit anojnë që në mes vete t’i ndajnë funksionet intelektuale. Hemisfera e djathtë duket se dominon në këto fusha intelektuale: ritëm, orientimin hapësinor, geshtalt (tërësinë), imagjinatën, ëndërrimin, ngjyra dhe dimensione. Hemisfera e majtë është, siç duket, dominante në aftësitë tjera mendore: fjalë, logjikë, numra, vargje, linearitet, analiza dhe lista.

            Hulumtimet e Ornshtejn (Ornstein), Zajdel (Zaidel), Bloh (Bloch) dhe të tjerëve, të cilat kanë pasuar, i vërtetojnë këtë zbulime. Është zbuluar edhe kjo:

Moda momentale që njerëzit të emërohen qoftë si majtak total apo djathtak është kontra-produktive. Siç e ka cekur Majkl Bloh (Michael Bloch) në një vepër të tij: “Po qe se e quajmë veten ‘hemisferist të djathtë’ apo ‘të majtë’, do ta kufizojmë mundësinë tonë për zhvillimin e strategjive të reja”.

            Të thuhet “keq po më shkon” apo “nuk kam X aftësi intelektuale” shprehet e pavërteta dhe e pakuptuara. Po qe se dikush është i dobët në cilëndo lëmi, pohimi i saktë do të kishte me qenë: “më duhet edhe ma shumë ta zhvilloj aftësinë intelektuale X. E vetmja pengesë në shprehjen dhe zbatimin e të gjitha aftësive tona mendore paraqet niveli i njohurisë sonë se si t’i qasemi atyre.

            Vëllimi i aftësive të cilat na ofrohen të gjithëve inkuadrojnë të gjitha ato aftësi të cilat më herët u janë përshkruar, qoftë hemisferës së majtë, apo të djathtë:

1          Gjuha

·                    Fjalët

·                    Simbolet

2          Numri

3          Logjika

·                    Vargu

·                    Listat

·                    Lineariteti

·                    Analiza

·                    Koha

·                    Asociacionet

4                    Ritmi

5                    Ngjyra

6                    Imagjinata

·                    Fantazia

·                    Visualizimi

7                    Orientimi në hapësirë

·                    Tredimensionaliteti

·                    Gjestalt (e tërë fotografia)

            Mendimi Brilant dhe Hartimi i Mendjes llogarisin, i marrin parasysh, të gjitha këto elemente.

            PSIKOLOGJIA E MËSIMIT DHE KUJTESËS

            Hulumtimet kanë treguar se, derisa mëson, truri i njeriut në mënyrë primare i mbanë në mend këto:

·                    Shënimet kur fillon perioda e mësimit(“efekti i parësisë”)

·                    Shënimet kur përfundon perioda e mësimit(“efekti i përfundimit”)

·                    Çdo fakt të ndërlidhur me nocionet apo leksionet të cilët veç janë të deponuar apo në lidhje me aspektet tjera të asaj që mësohet;

·                    Çdo fakt që është i theksuar për shkak të vlerës së vet apo veçantisë;

·                    Çdo fakt të cilin në veçanti e josh njëra prej pesë shqisave;

·                    Faktet të cilat në veçanti kanë të bëjnë me personin.

            Lista e këtyre njohurive, së bashku me grafikun në faqen tjetër, ju ofron informacione të cilat kanë qasje kritike për ta kuptuar se si punon truri juaj.

Gjithsesi se këto njohuri (e jo “teoria mbi hemisferën e majtë apo të djathtë të trurit”, siç kanë supozuar shumë) kanë ndikuar në zhvillimin e Hartimit të Mendjes. Viteve të gjashtëdhjeta, kur në universitete të ndryshme mbaja ligjërime mbi psikologjinë e mësimit dhe të mbajturit mend, kam filluar të vërej dallim të madh në mes teorisë të cilën e ligjëroja dhe asaj të cilën me të vërtetë e bëja.

Shënimet e mia për ligjërime kanë qenë shënime tradicionale lineare, të cilat kanë siguruar sasinë tradicionale e të harruarit dhe sasinë tradicionale të jokomunikimit. Shfrytëzoja shënime të tilla si bazë për ligjërime mbi kujtesën në të cilat kam theksuar se për rikujtim dy faktor janë vendimtar: potencimi dhe lidhshmëria. E pikërisht këta dy element kanë munguar në shënimet e mia personale!

            Duke ia bë vetes gjithmonë pyetjen e njëjtë: “Çfarë është ajo që në shënimet e mia do të më ndihmoj t’i theksoj dhe t’i lidhë mendimet dhe idetë?”, kam ardhur, viteve të vona të 60-tave, dhe të 70-tave të hershme, deri tek koncepti embrional i Hartimit të Mendjes (për diskutim më të detajizuar për rikujtimin gjatë kohës së mësimit, shikon librin Përdorni te dy hemisferat e trurit). Hulumtimet e mia pasuese të natyrës së procesit të përpunimit të informacioneve, strukturës dhe funksionimit të qelizave cerebrale, si dhe hulumtimi i korteksit cerebral, kanë vërtetuar dhe kanë përkrahur teorinë origjinale, dhe kështu kanë lindur Hartat e Mendjes.

            GJESTALT (TËRËSI)

            Truri ynë anon për të krijuar modele dhe përkufizime të tërësisë. Për shembull, shumë njerëz, duke i lexuar fjalët “Një, dy, tre…” do t’iu duhet t’ia dalin me impulsin për ta thënë fjalën “katër”. Ngjashëm, nëse dikush thotë: “Kamë një tregim fasicinues për t’jua rrëfyer…Oh! Më falni, pikërisht m’u kujtua se për këtë askujt nuk guxoj t’i flas”, mendja e juaj do të vajtojë për ta plotësuar informacionin! Kjo tendencë e lindur e trurit për të kërkuar plotësim mbetet e kënaqur me strukturën e Hartës së Mendjes. Harta e Mendjes ju lejon vargun e pakufishëm të “sondazheve” asociative të cila në mënyrë gjithëpërfshirëse e hulumtojnë çdo ide apo pyetje që ju intereson.

            TRURI SI MENDIM BRILANT MAKINË ASOCIATIVE

            Kjo makinë e mrekullueshme, truri juaj, ka pesë funksione themelore- pranimin, deponimin, analizën, hulumtimin dhe kontrollin – shpjegimet në mënyrë vijuese:

            1          Pranimi

            Mbresat e pranuara nga cilado shqisë e juaja.

            2          Deponimi

            Kujtesa juaj, e cila ndërlidhë edhe deponimin (aftësia e deponimit të informacioneve) dhe rikujtimi (aftësia për t’iu qasur atij informacioni).

            3          Analiza 

            Njohja e leksioneve dhe përpunimi i informacioneve.

            4          Shprehja

            Çdo formë e komunikimit apo vepër kreative, duke inkuadruar edhe përsiatjen.

            5          Kontrolli

            Ka të bëj me të gjitha funksionet mendore dhe fizike.

            Këto pesë kategori në mes vete përforcohen. Për shembull, më lehtë pranohen informatat, po qe se jeni të informuar apo të motivuar, edhe nëse procesi i pranimit është kompitabil me funksionet cerebrale. Pasi që suksesshëm e keni pranuar informatën, më lehtë do ta keni ta depononi dhe analizoni. Dhe anasjelltas, deponimi dhe analizimi i efikasshëm do ta rrisë aftësinë e juaj për ta pranuar informacionin.

Në mënyrë të njëjtë, analiza e cila inkuadron sistemin e ndërlikuar të detyrave gjatë redaktimit të informacioneve, kërkon aftësinë e deponimit (të ruhet dhe të lidhet) ajo që është pranuar. Kualiteti i analizës me siguri do të varet nga aftësia juaj për të pranuar dhe deponuar informacionet.

Këto tre funksione janë konvergjente me të katërtën – shprehja apo paraqitja përmes hartave të mendjes, bisedës, gjesteve etj. të asaj që është pranuar, deponuar dhe analizuar.

Kategoria e pestë, kontrollimi, ka të bëj me përcjelljen gjenerale te të gjitha funksioneve tuaja mendore dhe fizike nga ana e trurit, duke ndërlidhur edhe shëndetin e përgjithshëm, qëndrimin dhe faktorët e mjedisit. Kjo kategori është shumë e rëndësishme sepse mendja e shëndosh dhe trupi i shëndosh janë me vlerë esenciale po qe se katër kategoritë tjera: pranimi, deponimi, analiza dhe shprehja duhet të funksionojnë me kapacitet të plotë.

             HISTORIA E ZHVILLIMIT TË INTELIGJENCËS NJERËZORE

            Historia e inteligjencës njerëzore mund të vështrohet si kërkim i trurit për mënyrat efikase të komunikimit me vetveten.

            Kur njeriu i parë e ka vizatuar vijën e parë, revolucioni i vetëdijes njerëzore është shpejtuar, e Hartat e Mendjes paraqesin zhvillimin më të ri të saj  (Për diskutim më të thellë, shikone veprën e Lorence Gil (Lorraine Gill) – Vijën e ka krijuar njeriu).

            Prej momentit kur qeniet njerëzore e kanë kuptuar se mund ta shprehin “imazhin mendor” të brendshëm, zhvillimi është shpejtuar. Shenjat e para kanë evoluar në vizatime, duke filluar nga vizatimet e para të Aborxhinëve australian nëpër shpella. Me zhvillimin e civilizimit, vizatimet janë bërë simbole, e mandej në alfabete dhe shkrime, siç janë shenjat kineze, apo hieroglifët egjiptiane. Me zhvillimin e mendimit perëndimor dhe influencës së Mbretërisë romake, transformimi i vizatimeve në shkronja është kompletuar. Mandej, gjatë 2.000 vjetëve, jo edhe aq e parëndësishme forca e shkrimit ka mbajt vrullin evolutiv mbi imazhin momentalisht të fyer.

 

Njerëzit e parë të cilët kanë bërë shenjat e para, tekstualisht kanë shënuar hapë gjigant në evolucionin e inteligjencës, duke i lënë gjurmët e para të botës mendore. Duke e bërë këtë, ata i kanë fiksuar mendimet e tyre në hapësirë dhe kohë, gjithashtu duke ua mundësuar mendimeve t’i kapërcejnë dimensionet e njëjta. Tash inteligjenca njerëzore ka mundur të komunikojë mes vete përmes hapësirave të pafundme të kohës dhe hapësirës.

Simbolet, pikturat dhe kodet përfundimisht janë shndërruar në shkrime, e ky përparim kryesor ka paraqitur çelësin e paraqitjeve dhe zhvillimin e civilizimeve të mëdha siç kanë qenë ato në Mesopotami dhe Kinë. Këta popuj janë kënaqur në përparësitë e qarta mbi ata të cilët nuk e kanë zhvilluar shkrimin, për këtë arsye nuk kanë mundur të kenë qasje në urtitë dhe dijeninë të cilat kanë rrjedhur nga mendjet e ndritura të së shkuarës.

Si lumi i gjerë kur ngushtohet në kanal të ngushtë, trendi i mbledhjes së informacioneve shpejtohet gjatë shekujve, duke shkaktuar sot “eksplodimin e informacioneve”. Në kohën e fundit ky “eksplodim” pjesërisht është shkaktuar nga supozimi se vetëm shkrimi është i vetmi mjet i mirë për mësim, analizë dhe përhapje të informacioneve.

Kapitulli i parë nga libri "Harta e mendjes"

  (1)