|
KOMUNITETET NĖ BELGJIKĖ BASHKĖQEVERISIN APO.....
Pyetja dilemė qė shpesh parashtrohet nga shumė
qytetarė ėshtė se vallė komunitetet nė Belgjikė bashkėqeverisin apo bėhet
fjalė pėr ndonjė farsė. Si ėshtė e mundur qė njė komunitet pakicė tė ketė
kompetenca tė njėjta si komuniteti shumicė. Le tė analizojmė me radhė.
Federalizmi belg siē edhe cekėm diku mė lart
mundėson prezencėn e rajoneve nė tre komunitetet e ndryshme, sepse thamė se
ky shtet kishte tre komunitete tė ndryshme. Deputetėt e Parlamentit valon
dhe brukselas zgjedhėn direkt. Partia nė pėrbėrje me deputetė frankofonė
brukselasė (bruxellois) formon sė bashku me numrin total tė deputetėve
valon, Parlamentin e Valoni-Brukselit. Habia mė e madhe ėshtė se rajoni i
Brukselit edhe pse me shumicė frankofone ka nė krye njė qeveri ku numri i
ministrave flaman ėshtė strikt identik me numrin e ministrave frankofonė,
pėrderisa flamanėt pėrfaqėsojnė 10 % tė popullatės sė pėrgjithshme
brukselase. Me kėtė rast njė analist francez me emrin Philippe Van Parijs
gjatė njė diskursi tė tij mė 5 korrik 2005 nė Bruksel, nė seancėn e tretė tė
Parlamentit frankofon tė tė rinjve nė Bruksel citon se ka njė asimetri nė
nivel tė pėrfaqėsimit demografik dhe institucional nė Bruksel. Sipas tij
meqenėse banorėt frankofon tė Brukselit nuk dalin nė votime, sepse janė tė
zhgėnjyer nga njė lloj politike e tillė, pėrfaqėsimi flaman atėherė sillet
me rreth 14 % tė votave, por kėto 14 % tė votave zgjedhin 19 % tė
pėrfaqėsuesve tė Kėshillit rajonal (17 pėrfaqėsues pėrkundėr 72
pėrfaqėsuesve frankofon). Pra, me gjithė dallimin nė nivel tė pėrfaqėsuesve
tė Kėshillit rajonal, edhe pse pėrfaqėsuesit frankofon janė mė tė shumtė nė
numėr nė Bruksel, fushėveprimi i tyre nuk ėshtė aq i theksuar pėrkundėr
pėrfaqėsuesve flaman qė janė mė minor nė kėtė Kėshill rajonal.
Ndėrsa nė Qeverinė federale, numri i ministrave
frankofon ėshtė ekuivok me numrin e ministrave flaman, pa e llogaritur kėtu
numrin e kryeministrit, edhe pse frankofonėt janė me njė pozicion minoritar
40 me 45 % nė nivel federal nėse ia bashkėngjisim kėtu numrin e frankofonėve
tė pjesės sė Flandrisė. Por, sipas mendimit tim, kėto dy pozicione nuk janė
tė krahasueshme. Pse? Sepse njėri krahasim, pra ai i flamanėve tė Brukselit
konstituon njė komunitet nė njė qytet, pėrderisa ai Valon dhe ai i Brukselit
frankofon konstituon popullatėn pothuajse tė tėrė njė entiteti tė federuar
(pra rajonin Valon), i cili pėrfshinė pjesėn mė tė madhe tė territorit belg.
Abstraksioni i bėrė ndaj minoritetit gjermanofon, raportet e forcės
pėrcaktuese tė politikės belge, e posaēėrisht ato flamane-frankofone, ēuan
drejt njė bipolarizimi i cili implikoi vendosjen e njė serie tė mekanizmave
tė cilėt do tė siguronin tretmanin e barabartė tė secilit komunitet nė nivel
federal. Kjo domethėnė qė u pajtuan tė tre komunitetet pėr:
1. rregullimin i miratimit tė disa ligjeve tė
ashtuquajtura tė veēanta nė aspekt institucional me shumicėn e secilit grup
linguistik (artikulli 4 i Kushtetutės)
2. paritet linguistik nė kuadėr tė kėshillit tė
ministrave federal
3. paritet nė funksionin e lartė publik federal
dhe nė juridiksionin mė tė lartė.
Pjesė nga libri "Gjurmė realitetesh"
|
