1. Sallata pėrmban yndyrė, por njė sasi shumė tė vogėl, vetėm 0.6
gramė pėr njė filxhan. Sipas rregullave pėr etiketat, kjo sasi quhet e
pakonsiderueshme, prandaj nuk shėnohet nė to:
a. E vėrtetė
b. Gėnjeshtėr
2. Vaji ėshtė mė i shėndetshėm se gjalpi dhe margarina:
a. E vėrtetė
b. Gėnjeshtėr
3. Ēfarė i bėn yndyrnat e ngopura kaq tė kėqija?
a. Ato shtojnė kolesterolin e keq dhe mund tė zėnė
arteriet
b. Kanė shumė kalori
c. Mund tė shkaktojnė probleme me kujtesėn
4. E dini nga e marrin amerikanėt shumicėn e yndyrnave tė kėqija? Nga
a. Hamburgerėt
b. Akullorja dhe qumėshti
c. Picat dhe djathi
5. Si mund ti evitojmė ushqimet me yndyrna trans (tė transformuara,
si margarina):
a. Duke kontrolluar etiketėn
b. Duke parė listėn e pėrbėrėsve
c. Nga tė dyja mė lart
6. Ēfarė ėshtė mė e keqe pėr trupin tonė?
a. Njė pako margarinė
b. Njė pako gjalpė
7. Vaji i ullirit light ka mė pak kalori se ai ekstra i virgjėr:
a. E vėrtetė
b. Gėnjeshtėr
8. Pse vaji i ullirit ėshtė mė i mirė se vaji i misrit?
a. Ka mė shumė antioksidues
b0. Ka mė shumė yndyrna tė shėndetshme
c1. Tė dyja mė lart
9. Pėr sa kohė mund tė ruhet vaji i ullirit:
a. Disa vjet
b. Disa muaj
c. Afro njė vit
10. Ēfarė tė mire kanė toni, salmoni dhe sardelet:
a. Kanė shumė antioksidues
b. Janė shumė acide yndyrore omega-3
c. Kanė flavonoide
11. Sasia e yndyrnave qė ha, ka mė shumė rėndėsi sesa lloji i
yndyrnave:
a. E vėrtetė
b. Gėnjeshtėr
12. Po tė hash njė donat (petullat e pastiēerisė) nė mėngjes dhe njė
pjatė me patate tė skuqura nė drekė, ke marrė:
a. Maksimumin e lejuar ditor tė yndyrnave tė kėqija
b. Pesė herė mė shumė se sasia e lejuar ditore e yndyrnave tė kėqija
c. Tri herė mė shumė se sasia e lejuar ditore e yndyrnave tė kėqija
13. Sa vaj duhet tė konsumojmė nė ditė?
a. Njė-dy lugė ēaji
b. Varet
c. Mė pak se njė lugė ēaji
14. Cili vaj ėshtė mė i mirė pėr marinim:
a. Vaji i linit
b. Vaji i kanolės
c. Vaji i kikirikut
Pėrgjigjet
1. Pėrgjigjja e saktė ėshtė a-ja.
Edhe ushqimet e shėndetshme, si karotat dhe sallata, pėrmbajnė njė sasi tė
vogėl yndyrnash, por kjo nuk ėshtė diēka e keqe. Trupi ynė ka nevojė pėr
yndyrna qė tė mbijetojė. Yndyra na jep energji dhe ndihmon trupin tė thithė
vitaminat A, D, E dhe K. Yndyra gjithashtu i bėn ushqimet mė tė shijshme, na
ndihmon tė ndjehemi tė ngopur dhe tė kemi flokė e lėkurė tė shėndetshme.
2. Pėrgjigjja e saktė ėshtė a-ja.
Nėse po pėrpiqeni tė bini nė peshė, kini parasysh se gjalpi ka po aq kalori
sa vaji i ullirit, 120 kalori pėr njė lugė gjelle. Por, vaji i ullirit ėshtė
mė i mirė se gjalpi, sepse ky i fundit ka mė shumė aicde yndyrore tė kėqija,
tė ngopura. Nė pėrgjithėsi, rregulli ėshtė: Yndyrnat bimore kanė acide
yndyrore tė pangopura, pra, tė shėndetshme, kurse ato shtazore, tė ngopura.
Bėjnė pėrjashtim vaji i kokosit dhe i palmės, tė cilėt, megjithėse kanė
acide bimore, kanė yndyrna tė kėqija.
3. Pėrgjigjja e saktė ėshtė a-ja.
Tė gjithė yndyrnat kanė shumė kalori, por yndyrnat e ngopura dhe ato tė
transformuara shtojnė nivelin e kolesterolit tė keq dhe mund tė shtojnė
pllakėn nė arteriet tona. Kjo mund tė shkaktojė infarkt zemre, ose goditje
nė tru. Margarina, gjalpi dhe dhjami i kanė kėto yndyrna tė kėqija. Pėr ta
mbajtur zemrėn tuaj tė shėndetshme, zgjidhni vajrat bimore, si ai i ullirit,
kanolės, misrit dhe lulediellit, qė kanė mė pak yndyrna tė ngopura.
4. Pėrgjigjja e saktė ėshtė c-ja.
Shumica e yndyrnave qė zėnė arteriet vijnė nga mishi dhe nėnproduktet e
qumėshtit. Megjithėse hamburgerėt, mishi i zgarės dhe akullorja zėnė njė
vend tė rėndėsishėm, amerikanėt e marrin shumicėn e yndyrnave tė kėqija (mė
shumė se 14%) nga picat dhe djathi.
5. Pėrgjigjja e saktė ėshtė c-ja.
Yndyrnat e transformuara janė dyfish tė kėqija pėr zemrėn. Ato rrisin
nivelin e kolesterolit tė keq, ndėrkohė qė ulin nivelin e kolesterolit tė
mirė. Ato gjenden nė shumė ushqime tė pėrpunuara, si: patatinat, donatet dhe
ėmbėlsirat. Nuk mund tė bazohesh vetėm tek etiketa pėr tė parė nėse ushqimi
ka yndyrna trans, pasi sasitė nėn 5 gramė, nuk shkruhen. Por, nėse nė
etiketė shkruhet vaj vegjetal pjesėrisht i hidrogjenuar, atėherė dijeni se
ai ushqim ka yndyrna trans.
6. Pėrgjigjja e saktė ėshtė a-ja.
Studimet kanė treguar se disa lloje margarinash, sidomos ato tė ngurta, janė
mė tė kėqija pėr zemrėn, sepse kanė shumė yndyrna trans. Megjithatė, ka disa
margarina tė buta qė kanė sterole bimėsh, tė cilat mund tė ndikojnė nė uljen
e kolesterolit. Mė mirė kontrolloni etiketėn para se tė blini, lexoni listėn
e pėrbėrėsve pėr yndyrna trans tė fshehura, ose pėrdorni vajin e ullirit.
7. Pėrgjigjja e saktė ėshtė b-ja.
Kur flitet pėr vajin e ullirit, llojet e ndryshme ndryshojnė nė ngjyrė,
aromė dhe shije, jo nė kalori dhe yndyrna. Tė gjitha llojet e vajit tė
ullirit, i pastėr, i virgjėr, ekstra i virgjėr dhe light, kanė tė njėjtėn
sasi kalorish. Fjala light nė vajin e ullirit i referohet ngjyrės dhe
aromės. Vaji i virgjėr dhe ekstra i virgjėr kanė mė pak acid se vaji i
pastėr. Vaji i ullirit ekstra i virgjėr ka mė shumė aromė e shije tė fortė
frutash.
8. Pėrgjigjja e saktė ėshtė c-ja.
Vaji i ullirit dhe ai i misrit kanė tė njėjtėn sasi kalorish dhe pothuajse
vetėm yndyrna tė shėndetshme. As njėri dhe as tjetri nuk e shtojnė
kolesterolin. Megjithatė, vaji i ullirit ka mė shumė pėrqindje yndyrnash tė
mira, tė pangopura dhe studimet kanė treguar se mund tė ndihmojė pėr uljen e
kolesterolit. Vaji i ullirit gjithashtu pėrmban mė shumė antioksidantė, tė
cilėt mbrojnė qelizat tona.
9. Pėrgjigjja e saktė ėshtė a-ja.
Vaji i ullirit mund tė rrojė me vite nėse ruhet siē duhet, por shijon mė
mirė nėse e pėrdorni shpejt. Ruajeni vajin e ullirit nė njė vend tė freskėt,
nė njė enė tė mbyllur mirė. Ai mund tė turbullohet dhe tė ngurtėsohet nėse e
ruani nė frigorifer. Nėse kjo ndodh, lėreni tė vijė nė temperaturėn e dhomės
dhe do tė bėhet prapė i lėngshėm, por aroma dhe cilėsia e tij nuk do tė
ndryshojnė. Vaji i ullirit ekstra i virgjėr mund tė ruhet mė gjatė se llojet
e tjera.
10. Pėrgjigjja e saktė ėshtė b-ja.
Trupi ynė ka nevojė pėr acide omega-3 qė tė mbijetojė. Peshqit e ujėrave tė
ftohta kanė plot acide yndyrore omega-3, por ato mund tė gjenden edhe te
farat e linit, vaji i linit, arrat, vaji i kanolės dhe vaji i sojės. Omega-3
gjithashtu ndihmojnė tė ulet rreziku i sėmundjeve tė zemrės.
11. Pėrgjigjja e saktė ėshtė b-ja.
Nuk ka shumė rėndėsi se sa yndyrė konsumoni, por sidomos lloji; qė ka mė
shumė ndikim pėr shėndetin e zemrės suaj.
12. Pėrgjigjja e saktė ėshtė b-ja.
Ky ėshtė lajmi i keq kur konsumon ushqime jo tė shėndetshme. Njė donat i
shton 3.2 gramė acide tė kėqija trans dietės sonė, ndėrsa njė pjatė me
patate tė skuqura i shton 6.8 gramė. Ekspertėt kėshillojnė tė mbahet sasia e
yndyrnave tė pangopura qė konsumohet sa mė e ulėt tė jetė e mundur, bile
disa kėshillojnė qė ato tė evitohen krejtėsisht nga dieta jonė. Shoqata
Amerikane e Zemrės kėshillon kufizimin e yndyrnave trans, nė mė pak se 1% tė
kalorive ditore.
13. Pėrgjigjja e saktė ėshtė b-ja.
Sasia ditore e vajit qė konsumojmė varet nga aktiviteti qė bėjmė, mosha dhe
seksi. Pėr gratė ėshtė afro 5-6 lugė ēaji nė ditė, pėr burrat, 6-7 lugė.
Kini parasysh se e marrim vajin edhe nga peshku, arrat, gatimi dhe sallata.
14. Pėrgjigjja e saktė ėshtė a-ja.
Vaji i farave tė linit nuk duhet nxehur dhe ėshtė mirė tė pėrdoret pėr
marinim, salca, sallatėra. Ai ėshtė njė burim i shkėlqyer i omega-3. Vaji i
kanolės (ose i kolzės: lloj bime) ėshtė i mirė pėr gatime tė furrės dhe vaji
i kikirikut, pėr skuqje.
|