|
Kush ishte Oskar Uajlldi?
Lindur: Tetor 16, 1854, Dublin, Irlandė
Vdiq: Nėntor 30, 1900 (46 vjeē), Paris, Francė
Profesioni: Dramaturg, romancier, poet
Kombėsia:Irlandez
Oscar Fingal O Flahertie Wills Wilde, i njohur
pėr menēurinė e tij therėse, ka qėnė njė nga dramaturgėt mė tė suksesshėm tė
Londrės Viktoriane sė vonė dhe njė nga njerėzit mė tė mėdhenj tė kohės.
Oskar Uajlldi lindi nė Dublin nė 1854 dhe vdiq
nė 1900. I ati i tij ishte njė kirurg i njohur, kurse e ėma njė shkrimtare e
suksesshme dhe nacionaliste irlandeze.
Pas studimeve nė Dublin, ai shkoi nė Oksford ku
u njoh me Xhon Raskin, njė profesor, qė i takonte lėvizjes Estete. Uajlldi u
bė njė nga udhėheqėsit e kėsaj lėvizjeje qė promovoi art pėr hir tė artit
dhe i pėrmbahej idesė se arti duhet tė jetė thjesht nė kėrkim tė sė bukurės,
pa u shqetėsuar pėr aspektin moral apo shoqėror.
Ai udhėtoi nė Evropė dhe Shtetet e Bashkuara pėr
tė mbajtur leksione, dhe u vendos nė Paris ku takoi disa shkrimtarė tė
rėndėsishėm francez tė shekullit: Verlaine, Zola, Dode dhe Hygo. I kthyer nė
Londėr nė 1884, ai u martua me Konstanca Lloid dhe pati dy djem me tė: Siril
dhe Vivian, emrat e tė cilėve ua vuri dy personazheve tė tij nė esenė
Dekadenca e gėnjeshtrės . Ai pati njė marrėdhėnie seksuale me Lordin Alfred
Daugllas dhe u burgos pėr dy vjet me punė tė rėndė pėr homoseksualitet nė
burgun e Reading. Nė 1897, emigroi nė Francė dhe vdiq i vetmuar nė Paris nė
1900.
Ai shkroi shumė drama (Dukesha e Padovės, 1883;
Rėndėsia e tė qėnit i sinqertė, 1895; Njė bashkėshort ideal, 1895 ), disa
poezi (Poema, 1881; Ballada e burgut Reading, 1898 ), njė roman (Portreti i
Dorian Greit, 1891), njė ese (Synimet, 1891) dhe krijime tė tjera (Fantazma
e Kantervillit, 1887; Krimi i Lord Artur Savil dhe tregime tė tjera, 1891),
si edhe pėrralla pėr fėmijė e tė rritur.
Shumė biografė mendojnė se Uajlldi kishte dy
koncepte antinomiane lidhur me estetikėn qė pėrkojnė me dy periudhat e jetės
sė tij. Nė periudhėn e parė ai mbėshteti sipėrfaqshmėrinė. Ai mendonte,
ashtu si Xhon Raskin, se kuptimi i punės qėndron nė formėn dhe stilin e vet.
Kėshtu, nė parathėnien e Portretit tė Dorian Greit , ai shkroi:
"Artisti ėshtė krijuesi i gjėrave tė bukura Nuk ekziston njė gjė e tillė si
libėr i moralshėm apo i pamoralshėm. Librat janė tė shkruara mirė ose keq.
Kjo ėshtė e gjitha...."
Pjesė nga libri "Bisedė me Oskar Uajlldin"
|
