Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkruan: Sabir KRASNIQI

       ALKIMIA MES MITIT DHE REALITETIT  (1)

         Alkimia është një veprimtari mjaft komplekse që zanafillën e ka shumë shekuj para erës sonë. Veprimtari që merrej me vëzhgimet, me fenomenet e natyrës dhe filozofisë, e cila  ndërthurte në vete elemente të disa fushave si: kimisë, fizikës, astrologjisë, artit, metalurgjisë, mjekësisë, misticizmit, fesë etj., dhe nga e cila, në shekujt 17 dhe 18, u krijua kimia dhe farmakologjia moderne. Pra, është shkëndija, brumi, burim fillestar i këtyre dy degëve shumë të rëndësishme të shkencës së sotme.

            "Arti i transformimit!"

            Që nga zanafilla e krijimit të tij, njeriu ka qenë gjithnjë në kërkim të gjetjes së formave të mundshme transformuese, si për shpirtëroren ashtu dhe për materialen, në kërkim të një mrekullie e cila do t'i mundësonte atij  jetë parajsore, jetë të amshueshme! Sado që duket paradoksale, megjithatë, këto përpjekje nuk kanë reshtur deri në ditët e sotme, dhe do të vazhdojnë, ndoshta me intensitet edhe më të shtura, derisa të frymoj kjo specie e quajtur njeri.

            Gjërat që dikur lidheshin me misticizmin, sot janë bënë avangardë e shkencës së sofistikuar, e një ndër to është edhe Alkimia.

            Sa herë që lakohet ky nocion, zakonisht ndërlidhet me ritualet e lashta okulte, në të cilat alkimisti, metalet e zakonte arrinte t'i transformonte në metale të çmuara, gjegjësisht në ar, si dhe me sekretin e eliksirit - pijes magjike, barit të mrekullueshëm, substancës që dhuron jetën e amshuar!...

            Por ç'është në fakt alkimia?

            Alkimia është një veprimtari mjaft komplekse që zanafillën e ka shumë shekuj para erës sonë. Veprimtari që merrej me vëzhgimet, me fenomenet e natyrës dhe filozofisë, e cila  ndërthurte në vete elemente të disa fushave si: kimisë, fizikës, astrologjisë, artit, metalurgjisë, mjekësisë, misticizmit, fesë etj., dhe nga e cila, në shekujt 17 dhe 18, u krijua kimia dhe farmakologjia moderne. Pra, është shkëndija, brumi, burim fillestar i këtyre dy degëve shumë të rëndësishme të shkencës së sotme.

            Fjala alkimi rrjedh nga arabishtja - "al-ḫīmiyā" (الخيمياء) ose "al-kīmiyā" (الكيمياء). Arabët, pas pushtimit të Egjiptit, i morën këto njohuri duke i zhvilluar edhe më tej, dhe i dhanë emërtimin e mësipërm. Supozohet se ky nocion, "kīmiyā" është bartur nga fjala greke "chymeia" (χυμεία), që do të thotë, kimia. Megjithatë, interpretim ose zbërthimi i domethënies së kësaj fjale, në fakt është aq i shumanshëm, sa edhe vet alkimia. "Al" është një artikulim arab, ndërsa "Kemet" është një shprehej egjiptiane për "të zezën", që ka kuptimin - "tokë e zezë", e që lidhet me tokën e pëlleshme brigjeve të Nilit. "Toka e zezë" simbolizon edhe bazamentin e veprimtarive të para të praktikuara në fushën e alkimisë, por, po ashtu, "Toka e zezë" është edhe emërtimi i hershëm i Egjiptit të sotëm, kështu që, alkimia edhe njihet si "Arti i egjiptianëve". Ndërsa nocioni grek "chymeia", ka kuptimin e "shkrirjes, tretjes", dhe në këtë kontekst, alkimia mund të quhet si "Doktrina e shkrirjes".

            Si babi i alkimisë konsiderohet Hermesi. Hermesi është emër i greqizuar i perëndisë egjiptiane, Thoti, i cili konsiderohet pionier i shumë shkencave e shkathtësive të tjera, e në veçanti i  alkimisë. Edhe këtu kemi një shkrirje te dy zotave, atij grek - Hermesit, dhe atij egjiptian - Thotit.

            Teksti fillestar i alkimisë supozohet të jetë tabela "Tabula Smaragdina" që paraqet edhe bazamentin e hermetizmit, e  quajtur ndryshe edhe si "Bibla e hermetizmit", e përpiluar nga Hermesi ose Thoti. Kjo tabelë përmban 15 fjali (radhitje), nga e cila  më njohura është fjalia e dytë në të cilën thuhet: "Ajo që është poshtë, është e njëjtë me atë që është lartë. Dhe ajo që është lartë, është  e njëjtë me atë që është poshtë, për t'i përmbushur veprat e mrekullueshme të një gjëje të vetme."

            Një burim shumë i rëndësishëm, ndoshta ndër më të rëndësishmit, për alkimistët deri më sot, është filozofia e natyrës antike greke dhe mësimet për katër elementet themelor: ajrit, zjarrit, ujit dhe tokës (dheut).  Mësimet për këta katër element ose teoritë rreth këtyre katër elementeve themelor, në fakt, së pari u përmendën nga filozofët: Thales von Milet, Anaxsimenes dhe  Herakliti, të cilët i përshkruan si element të veçuar,  më vonë u përpunuan nga Empedoklesi si dhe filozofët e famshëm Platoni dhe Arsitoteli, ku iu shtua edhe elementi i pestë, ai eterik (akasha). Besohej se të gjitha gjërat përmbajnë në vete këta katër përbërës të përzier në përpjesëtime të ndryshme, dhe varësisht, prej ndryshimit të përpjesëtimit të tyre  mund të transformohen edhe të gjitha gjërat dhe të marrin formë dhe përmbajtje  tjetër.

            Në alkimi, mësimet për këto elemente kanë kuptim të dyfishtë, edhe pse, pothuajse gjithnjë, kur flitet për "Alkimi", mendohet në elemente materiale. Në fakt, në planin fizik, këta element përbëhen nga molekulat, kripërat, mineralet, gazrat, avulli, tymi, humusi, rëra, gurët etj., dhe në këtë gjendje agregate, përdorej përzierja e tyre në përpjesëtime të caktuar për arritjen e substancës së veçantë, lëndës së dëshiruar ose "lëndës së parë" që ndryshe quhej edhe "Guri i dijes" ose "Guri i Filozofit". Ky "gur" kishte fuqi që metalet e zakonta t'i shndërroj në metale me vlerë, që zakonisht synim ishte ari, pasi ari konsiderohej si produkti më me vlerë, në njërën anë, dhe në anën tjetër, ari me gjithë shkëlqimin dhe pastërtinë e tij, pasqyronte përsosmërinë e Perëndisë. Po ashtu, me anë të këtij "guri", nga këta katër element themelor: ajri, zjarri, uji dhe toka, nga përzierja e tyre, mund të prodhohej edhe "bari i përjetësisë" ose "eliksiri i jetës", i cili do t'i mundësonte përdoruesit që të rinohet, ta "shtyjë" vdekjen ose, sipas disa burimeve, të arrij edhe pavdekësinë. Megjithatë, në esencë, mjeshtëria kulminante e alkimisë, për të cilën shumë pak flitet e shkruhet, ishte transformimi shpirtëror.

            Në këtë planë, pra në planin shpirtëror, këto katër elementet reale në tokë, që mbajnë të njëjtin emër, e humbin kuptimi fizik. Këto elemente nuk janë më në gjendja agregate, ato kalojnë nga gjendja inferiore në një gjendje më superiore, ato tashmë shfaqen si energji e përgjithshme kozmike. Me energji kozmike nënkuptojmë mënyrën, në të cilën shfaqet kjo energji hyjnore në universin dhe njeriun. Këto katër elemente kozmike nuk janë forca kozmike, por mënyra të shfaqjes në universin e pafund nga mijëra anë dhe përthyerja e tyre në dijen e njeriut, nga ana tjetër. Ato janë dukuri me të cilat forcat kozmike paraqiten dhe ndryshojnë, duke kaluar nga një gjendje në tjetrën.

              Alkimia në planin fizik

            Alkimistet konsiderohen hulumtuesit (shkencëtarët) e parë në histori, të cilët eksploruan natyrën sistematikisht. Ndryshe nga kimistët e sotëm, të cilët janë të përqendruar vetëm në këtë profesion, alkimiste ishin edhe filozof, edhe astrolog, edhe metalurg, edhe  fizikan, edhe mjek, edhe artist por edhe magjistar dhe falë njohurive të tyre, shumë nga ta, njihen si pionier të shkencave të  sotme moderne.

            "Përfytyrimi ynë i gabuara për alkimistët si kokëkrisur është një skandal. Këta shkencëtarë sot do të përbënin një skuadër bartësish të "Çmimit Nobel"" - thotë historiani Bill Newman. Newmani, gjatë kërkimeve të veta në këtë fushë, zbulon se, jo vetëm hulumtues të panjohur por edhe shkencëtar me famë janë marr intensivisht me "artin e transformimit", e një ndër ta është edhe fizikani i njohur ose "babai i fizikës", Isak Njutoni (Isaac Newton), i njohur për zbulimin e teleskopit të parë me pasqyra - teleskopin reflektues i cili edhe sot është në përdorim; zbulimin e llogaritjeve integrale (matematik)... por ndër sukseset më të njohura të tij konsiderohet formulimi i ligjeve të lëvizjes së trupave fizik dha ai i gravitacionin kozmik. Njutoni, deri në fund të jetës së tij, ishte një hulumtues i pasionuar i fushës së alkimisë, por zbulimet e tija në këtë drejtim i mbajti sekret! Jo nga frika se do të akuzohet, as që do të përqeshet, por nga frika e keqpërdorimit të njohurive të zbuluara prej tij. Në fakt, alkimia edhe konsiderohej dije sekrete!

            Në vitin 1693, pas më se 24 vitesh punë të lodhshme laboratorike, Njutoni në shënimet  e tij thekson se kishte arritur ta zbulonte "Gurin e dijës"! Ai shkruan se kishte zbuluar një lloj "zhive të gjallë" e cila mundëson krijimin e arit. Megjithatë, mbetet enigmë, pse Njutoni nuk eksperimentoi më kurrë në këtë drejtim dhe as që la ndonjë shënim tjetër deri në fund të jetës së tij!

            Athua përmbajnë ato fjalë të njutonit, bazuar në eksperimentet praktike,  një sekret  që është duke e kërkuar edhe sot njerëzimi?! "Tërë përpjekjet e shkencës nuk janë asgjë tjetër përpos kërkime për jetën e amshuar, e gjithashtu edhe tërë përpjekjet e religjioneve nuk janë asgjë tjetër përveç kërkim për jetën e amshuar" - thoshte edhe filozofi i madh indian, Osho.

            Në vitin 1968 hulumtuesja e fizikës bërthamore, Judith Temperley, i bombardoi atomet e zhivës me energji të fuqishme neutronesh, deri sa njëri prej atomeve e humb një proton. Dhe atëherë pasoi ajo që ishte ëndërr e alkimistëve shekuj me radhë: një atom zhive u shndërrua në atom ari! Ekzistuaka vërtet një shteg për prodhimin e arit?....

              Kuptohet se alkimistët nuk kishin në dispozicion mjete të sofistikuara me të cilat disponon shkenca moderne, andaj edhe veprimtaria e tyre në fushën praktike ishte e kushtëzuar, megjithatë, dija dhe pasioni i tyre  ishte tepër e madh. Secili alkimist i mirëfilltë njihte edhe gjuhën "enigmatike" të formulave të shkruara. Formulat e shkruara të alkimistëve, jo vetëm që mbaheshin sekret, por edhe po të bëhej publik një shkrim i tillë, ishte pothuajse e pamundur të deshifrohej (kuptohej) përmbajtja e tij! Ja si e përshkruan formulën e gjetjes së arit dhe pastrimit të tij, alkimisti Basilius Valentinus: "Merreni një ujk koprrac, ngjyrë gri. I gjetur ndër lugina dhe male. Me një uri përpirësi. Hidhe atë para trupit të një Mbreti. Pasi ta gëlltit Mbretin, ndiz një zjarr të madhe dhe hidhe ujkun mbi të. Të digjet i tëri. Kështu Mbreti do të lirohet sërish. Kur kjo të ndodh tre herë,  luani ka mposhtur ujkun. Dhe nuk do të mbetet aty më gjë për konsumim. Atëherë është trupi ynë  i përsosur tek fillimi i punës sonë."

            Çfarë fshehët prapa kësaj formule? Studiuesit e kësaj fushe tërheqin këtë paralele: nga shtimi i antimonsulfatit  tek aliazhi (përzierja) ari - argjend, përfitohet një legurë, ari-antimon. Gjatë nxehjes në temperatura të larta, digjet antimoni dhe mbetet ari i pastër. Ky proces përdoret edhe sot e kësaj dite për pastrimin e arit. Ta cekim se vet ari i pastër prej 18 karatësh, ka një përbërje prej vetëm 50% të atomeve të arit, ndërsa ari më i përhapur në botë, ai me siglën "333", vetëm 18%.

            Vazhdon...

     (2)        (3)