Admirohet aq shumë nga atdhetarët, nacionalistët, por që mallkohet aq rëndë nga serbët, shovenistët, titistët, enveristët, pra, nga çetnikët e komunistët...

Kush ishte Xhafer Deva?

Xhafer Deva lindi me 21 Shkurt 1904 në Mitrovicë. Është djali i pestë me radhë i Ibrahim Devës, një tregtar i njohur nga Mitrovica.

Ibrahim Deva, babai i Xhaferit, i lindur në Mitrovicë, por me prejardhje nga Gjakova, ishte pronar i një punishte druri, një pasanik i njohur, burrë i heshtur, punëtor, atdhetar, besimtar, arsimdashës, të gjithë djemtë i kishte shkollue, sepse siç thoshte, “vetëm shkolla nga terri ka me na pshtue...”

Xhafer Deva mësimet fillestare i kreu në Mitrovicë, ndërsa të mesmet në Selanik. Studimet e vazhdoi në Stamboll, në “Robet Kolege”, shkolla më e vjetër amerikane jashtë territorit të Shteteve të Bashkuara, që në gjuhën turke quhet: İstanbul Amerikan Robert Lisesi.

“Robert Kolexhi” është themeluar me 1863, në Amerikë, nga Christopher Robert, një amerikan i pasur, filantropist dhe Cyrus Hamlin, një misionar i përkushtuar edukimit...

Ky kolexh, në Stamboll, në Perandorinë Osmane, u themelue në vitin 1869, me lejën e Sulltanit, që në kompleksin e tij kishte: shkollimin fillor, të mesëm dhe atë universitar...

Pas “Robert Kolexhit” në Stamboll, Xhafer Deva vazhdojë studimet në Aleksandri, Pragë dhe Zagreb, Kroaci, ku kreu edhe studimet pos diplomike në inxhinieri...

Me shkatërrimin e Mbretërisë së Jugosllavisë, nga trupat e Hitlerit dhe Musolinit, të Gjermanisë naziste dhe Italisë fashiste, në prill të vitit 1941, Xhafer Deva doli në skenë...

Me 17 prill 1941, kur Mbretëria e Jugosllavisë u dorëzue, u pushtue, u coptue, atëherë, Xhafer Deva menjëherë e themeloi administratën e Mitrovicës me nëpunës, kryesisht, shqiptarë, çeli shkollat në gjuhën shqipe, themeloi xhandarmërinë, gjyqësinë...

Me kërkesën këmbëngulëse të Ing. Xhafer Devës dhe të Dr. Rexhep Krasniqit, drejtuar Ministrit të Arsimit në Tiranë, Prof. Ernest Koliqit, u çelën shkollat shqipe në trojet shqiptare të ish-Jugosllavisë..

Çelja e shkollave shqipe, ardhja e arsmimtarëve nga Shqipnija, organizimi e zhvillimi i arsimit shqip në “Kohën e Shqipnisë”, gjatë viteve1941-1944, u bë një pishtar ndriçues në trojet shqiptare të ish-Jugosllavisë...

Gjatë vitit 1943-1944, Xhafer Deva ishte Ministër i Punëve të Brendëshme në Tiranë, në “Kohën e Gjermanisë”, kurse shqiptarët e Kosovë ende thonë: ”Në kohën e Shqipnisë”...

Në “Kohën e Shqipnisë”, Xhafer Deva, me bashkëpuntorë, organizojë “Lidhjen e Dytë” të Prizrenit....

“Lidhja e Dytë e Prizrenit”, organizatë politike-ushtarake, themelue në Prizren, gjatë Kuvendit themelues, që zhvilloi punimet prej 16-20 shtator 1943…

Sipas gazetes “Kombi” të Tiranës, gazetari i së cilës ishte pjesëmarrës në Kuvendin Themelues, informonte lexuesit me këto fjalë:

“Pika e parë e programit të bisedimeve përmban kërkesën e bashkimit të përhershëm dhe të pazgjidhshëm të të gjithë krahinave të banueme qysh prej mija vjetsh prej popullsinash shqiptare”.

Pika e dytë e Programit “përmban bashkimin me Shqipni të krahinave të Mitrovicës, Vuçiternës, të Pazarit të Ri dhe të Senicës – toka shqiptare të kërcënueme nga shumë anë nga bota slave…”

Kurse, gazeta “Kosova” e Tetorit 1943, e informonte kështu:

“Dita e lumnueshme e 16 Shtatorit 1943 gëdhinë tue gjetun Prizrendin të zbukuruem në nji mënyrë të jashtëzakonshme me flamurë kombëtarë, me harqe ngadhënjimi, mbi të cilët zotnojnë figurat e të gjithë martirëvet dhe luftëtarvet ma të shquem të përpjekjevet kombëtare të popullit shqiptar…”

Kur në fund të vitit 1944, komunistët e morën pushtetin në Shqipni dhe Jugosllavi, forcat partizane-çetnike në Kosovë vranë mbi 50.000 shqiptarë, midis tyre ishin edhe disa nga drejtuesit e “Lidhjes së Dytë të Prizrenit” si Musa Shehu, Aqif Blyta, Asllan Boletini, Qerim Begolli etj., ndërsa me qindra, mijëra të tjerë u burgosën....

Në fillim të muajit dhjetor 1944, Xhafer Deva me një grup atdhetarësh nga Kosova si Tahir Zajmi, Rexhep Mitrovica, dr.Rexhep Krasniqi dhe Xhelal Mitrovica u vendosën në Austri... Nga Austria, në vitin 1947 doli në Itali, nga Italia në Egjipt, nga Egjipti në Damask, Siri....

Në Damask, Siri, filloi veprimtaria politike e tij, si zëdhënës i nacionalizmit shqiptar-anti-komunist, përmes gazetës “Bashkimi i Kombit”....

Në vitin 1956, Xhafer Deva shkoi në Amerikë... Në fillim jetoi e punoi në New York, më vonë në Boston, kurse në vitin 1960 shkoi në Kaliforni, ku vendoset në Calavera Coubty, ku punoi si puntor i thjeshtë në një punishte sharrash për lëndë druri, sikur që e kishte babai i tij, Ibrahimi, në Mitrovicë...

Prej punishtes në Calavera Coubty, ku punoi për disa vjetë, Xhafer Deva u punësue në Universitetin e Stanfordit, në Palo Alto të Kalifornisë, si nëpunës administrate, ku punoi me nder deri sa doli në pension në vitin 1972

Universiteti i Stanfordit apo Stanford University, ku punoi Xhafer Deva, ku ishte shumë i nderuem, është themeluar në vitin 1885 nga Senatori dhe Governatori Leland Stanford dhe bashkortja e tij zonja Jane Lathrop Stanford, është nga universitetet më të njohura në Amerikë...

Xhafer Deva ka qenë një burrë i formuem, i kulturuem, fliste e shkruente bukur, përveç gjuhës shqipe, serbe, kroate, turke, arabe, perse, njihte me themel edhe gjuhën italiane, gjermane, frenge, angleze, spanjolle...

Gjithë këto gjuhë, gjithë këtë aftësi, tërë jetën e tij , e vue në shërbim të Kosovës, për t’u bashkuar me Nanën Shqipni...

Në kohën kur Mbreti, Zogu i Parë, i ftoi në Egjipt, të gjithë përfaqësuesit e partive politike në mërgim, ishte Xhafer Deva ai që u zgjodh kryetar i Kuvendit të Aleksandrisë...

Në vitin 1962, kur në New York u themelue Organizata “Lidhja e Prizrenit” e degët e saj u formuan nëpër Amerikë, Evropë..., ishte Xhafer Deva ai që u zgjodh në krye të saj, duke mbajtur gjallë idealet e “Lidhjes së Prizrenit” të viteve 1878 dhe 1943...

Përse ishte në shënjestër Xhafer Deva, për gjysmë shekulli, nga propaganda komuniste e Beogradit, Tiranës e Prishtinës? Sepse ata e dinin se Xhafer Deva ishte shqiptari më i madh i kohës, ose siç thoshte Ago Agaj,. shqiptari më i shkëlqyer i gjeneratës së tij.....

Për këtë atdhetar, kryeministri serb ka thënë:

“Deva nuk blehet me pare sepse ai është i pasur, Deva është armiku ynë i përbetuar, Deva duhet vrarë...”

Xhafer I. Deva ndrroi jetë me 25 Maj 1978, në moshën 74 vjeçare, në Palo Alto, Kaliforni, tue na lanë amanet: Bashkimin e Kosovës me Shqipni.....

Autori është studiues i religjioneve