Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkruan: Gladiola JORBUS  

http://www.dituria.se

Ç’ËSHTË POEZIA?

            Poezia na bën më të ndjeshëm, më të dëlirë, më vulnerabël; është proces krijimi ku ti, një lloj perëndie kri­jues kompozon fjalë të unifikuara nga tingujt e muzikaliteti. Poezia është liri, pavarësi, dashuri, nuk njeh lim­ite; poeti misionar, poeti që shkrihet për të dhuruar dritë si qiriri naimjan, poeti që ushqen me gjakun krijues lasgushian – nositët e tij lexues.

            Poezia, ashtu si letërsia dhe artet e tjera në përgjithësi është e lidhur me kohën kur jetojmë. Ajo është lehtësisht e ndjeshme ndaj ideve, shijeve estetike, tendencave, vlerave dhe paragjykimeve të kontekstit bashkëkohor.

            Internet dhe teknologjia tejet e avancuar e kanë zhytur njerëzimin e këtij shekulli në honet e një adoleshence të pambarimtë, para së cilës poezia është strukur dhe i duhet të kalojë Golgotën që të konsiderohet një perëndeshë, ashtu siç është në të vërtetë nga lexuesi i sotëm.

            Poezia mbetet e paparashikueshme, fantazma kapricioze e ku­jtesës në luftë me ëndrrën, të qenit simultanisht në disa vende. Poezia realizohet në vetvete duke pranuar përvojën jetësore të lexuesit, mbetet e vetmja që të ofron fjalën e lexuar dhe imazhin në parametrat e kuptimit intelek­tual, shqisor dhe emocional. Të gjitha ekspresionet metaforike të përmbajtjeve njerëzore që i korrespondojnë skemave të caktuara stilistike janë realisht poezi. Fjala e krijuar, e fabrikuar, e kompozuar që i jep dritë, kuptim e plotësi; ndjenjës, perceptimit, shqisës a ndjesisë.

            Po në fakt, ç’është poezia?

            Kjo pyetje të vë me shpatulla pas murit, edhe nëse ti ke shkruar vetë poezi, ke lexuar, ke takuar poetë (personalisht veçoj ditët e kaluara me gjenitë e mëdhenj krijues Ali Podrimja e Agim Gjakova gjatë ditëve të paharruara të festivalit “Poeteka 2008”) apo ke shfletuar pamflete të tëra mbi këtë argument. Ndoshta poezia luan kukafshehtas me ne, teksa lind fëmijët e saj, i mëson paksa të ecë dhe më pas zhduket; fluturon drejt qiellit a drejt thellësive të detit; këtë çast sublime sa një pulitje sysh, e mbartim me vete si enigmë.

            Teksa shkruaj këto mbresa jam përballë madhështisë së Adriatikut, që për shekuj me radhë dallgëzoi mbi vete fatin antic të Epidamnusit, Dyrrachiumit e Durrësit të sotëm. Dallgët e tij ngjasojnë me dallgët e jetës që ngultas të çojnë në kapërthimet e përqafimet e ekzistencës poetike, dramatike e tragjike të individualitetit të qenësishëm krijues. A qenka vallë poezia, jeta që lëvrin në majën e lapsit?! Përcjell vargjet:

            “Tashmë e di,

            Nuk është e lehtë të besosh,

            Nuk është e lehtë të jetosh,

            Nuk është e lehtë të vdesësh

            Dhe as të dashurosh…

            E lehtë nuk qenka, jo

            Të ndahesh nga kjo botë.

            Sytë e zemrës qajnë

            Për fjalët që s’thanë dot”…

            (Kushtuar të ndjerit babait tim)

            Kur shkruan poezi, lind dhe paradoksi i madh. Nuk shkruhet ajo që ti di, por ti fillon të dish, kur nis të shkru­ash. Poezia është vetëdije, zgjim, rikthim; ajo gëlon, formësohet, kërkon të flasësh. Ngarkesat emocionale kërkojnë vazhdimisht hapësira të reja për t’u shprehur. Ndjesitë e harruara, për të mos thënë të harruara, rikthehen në jetë, kur ne bëjmë pikërisht këtë udhëtim brenda vetes. Atëherë i rikthejmë lirinë, i heqim prangat shpirtit a esencës sonë më të përkryer, më afër hyjnores.

            Poezia na bën më të ndjeshëm, më të dëlirë, më vulnerabël; është proces krijimi ku ti, një lloj perëndie kri­jues kompozon fjalë të unifikuara nga tingujt e muzikaliteti. Poezia është liri, pavarësi, dashuri, nuk njeh lim­ite; poeti misionar, poeti që shkrihet për të dhuruar dritë si qiriri naimjan, poeti që ushqen me gjakun krijues lasgushian – nositët e tij lexues.

            Për të shkruar një poezi të çiltër, të bukur, të ndjerë nuk të shërbejnë as diplomat, as titujt shkencorë, as studi­met akademike; mjafton thjesht të dish, të njohësh veten, (siç shprehej dhe Sokrati shekuj më parë) e më pas të deshifrosh sekretet e fshehura në meandret e shpirtit.

            Vëllimet poetike femërore janë vetë dashuria, poezia që krijohet nga arketipi femëror. Lindja e çdo arti është bekim e shpëtim, por poezia mbetet zotëruese e emocioneve, strehëz dashurie, ku jeta vdes dhe ringjallet sërish. Poezia zbulon pentagramin intim, zërin vetjak, tek ajo spikat plotshmëria e imazheve të fuqishme bashkëkohore, poezia është natyra që flet, që zbulon ekzistencën e saj; pafundësinë e gjallesës që lëvrin në të…

            Poezia nuk dorëzohet, s’përpëlitet, nuk regëtin/ ajo ushqehet veç me kurajo, besim, ëndrra e shpresë, me vetë shpirtin e atij që shkruan, sepse te secila syresh, pra poezi evidentojmë delirimin, fjalë, togfjalësha që i largohen tokësores e empirikes. Shpeshherë, krijimtaria mund të jetë një formë a mënyrë rebelimi kundër privimit, repre­sionit e diskriminimit. Poezia duhet konsideruar si një res communes i njerëzimit, emëruesi i përbashkët human­ist, teksa me finesë e përmbyll fjalën e saj, ashtu si femrat e përmbyllin hijshëm jetën brenda mitrave të tyre.

            PËRRALLA E DASHURISË

            Dashurinë e vodha nga një përrallë

            Nën lëkurën e një tjetri jam.

            Oh! Hiqmani këtë kurm!

            S’e dua më, tash jo.

            Këmbët e mia, krahët

            Me forcë po i shqis,

            Fytyrën, vijëzimet e duarve,

            Me endje i gris.

            Plot aromë të njomë aguliçesh

            Shpirtin flladis.

            Në ujëra të qashtra kristal,

            Rizgjohem Narcis.

            Oh, dashuri! Si prafullimë

            Xixëllon në damarët e mi.

            Moj Zanë idhnake,

            Nuk jam aspak ,

            Më e paktë nga ti.

            “Par excellence” e përkufizojmë poezinë si një zhanër letrar, i cili manifeston bukurinë ose sentimentin estetik, përmes fjalës në vargje a prozë poetike. Poezia vjen nga greqishtja p/ kjo merret apriori dhe përkthehet veprim, krijim, deri këtu biem të gjithë unanimisht dakord, por unë në pikëpamjen time a vetëdijen time, fjalën poezi e ndaj në tri rrokje /po - e – zi/, pra brenda kujtdo poeti diçka po zien, po bluhet, po mbarset, po ngjizet.

            Poezia është një formë komunikim autor – lexues, ndonjëherë e krahasueshme me manikeizmin, rrymë në shekullin III, pas Krishtit, e cila mbështetej mbi besimin radikalisht dualist të dy parimeve bazë: Drita dhe Errësira, sa të ndryshme aq dhe koherente, sa të pavarura aq dhe kontrastuese, që influencojnë e prekin çdo aspekt të sjelljes dhe të ekzistencës njerëzore. Poeti rrëmon gjithçka, shfaqet shenjtor, profet, sheh me sytë e shpirtit, ka intuitë artistike, është një medium që frymëzon, shëron, rrëfen, parandjen, endet në hapësirat e lirizmit, mih fjalën, ka­dencën, vargun, poezinë vetë.

            Çdo poet mbart gurgullimën e vendlindjes brenda zemrës dhe vargjeve të veta;­ poetët shqiptarë e endin poezinë në pëlhurën e çmueshme të gjuhës shqipe. Trekëndëshi poezi – gjuhë shqipe – figura stilistike na çon në një deduksion: ”Mjerimi fillon aty ku librat mbarojnë”. Poezia është zëri i botës, një lashtësi pa kronologji apo siç shprehet Octavio Paz: “Meriton atë që ëndërron”, kurse unë do të deduktoja se “Duhet të shkruajmë bukur, që të ndihemi bukur, e kështu do të jetojmë bukur”. Ndaj pyetjes madhore ç’është poezia i përgjigjem thjesht, se në këtë botë shifrash marramendëse, ku morali dhe vlerat vuajnë kriza identite­ti, alegria e fjalës poetike është e vetmja puhizë e freskët që i sjell oksigjen shpirtit të munduar nga pikëllimet, shqetësimet, dyshimet dhe dilemat ekzistenciale.

            JAM POEZI

            Jam kurora e hënës

            Një perëndim i zhytyr thellësive.

            Jam një lug i gjerë,

            murrak e vrungullues.

            Mes dhembjes e lumturisë,

            mes mëkatit e shenjtërisë

            Bëhem vello e gjatë

            mbi ëndrra të bardha.

            Ngjizur ndër tinguj,

            mes vargjesh kreshpëruar.

            Si pëshpëritje dashurie

            Mbi buzën e nxehtë të gruas.

            Jam fantazma binjake

            E kupës qiellore

            Kështjell’ e fjalës krenare

            E brishtë, e pamposhtur, idhnake.

            Jam poezi.