Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

Vegėza

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZĖRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRĖ

ZĖRI I AMERIKĖS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHĖNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Kulturė 5 - VEPRIMTARIA E PROFESOR ANTON ĒETTĖS PĖR PAJTIM E BASHKIM KOMBĖTAR (2)

VEPRIMTARIA E PROFESOR ANTON ĒETTĖS PĖR PAJTIM E BASHKIM KOMBĖTAR (2)

    Pėr fatin tonė tė keq, tash kur Kosova ėshtė e lirė dhe e pavarur, mungon ky mirėkuptim bashkues dhe po lindin zėnka e ngatėrresa, plagosje e vrasje tė rėnda e me pasoja tė rėnda. Kjo gjendje ėshtė mallėkuese dhe ndodhė pėr shkak tė mungesės sė veprimit institucional tė Ligjit dhe Drejtėsisė, nė kohėn, vendin dhe momentin e duhur.

Shkruan:

Abas FEJZULLAHI

 

 

 

TĖ DHĖNA DOKUMENTARE NGA LĖVIZJA GJITHĖPOPULLORE E PAJTIMIT TĖ GJAQEVE  1990-1991

 

Lėnda dokumentare e pajtimit tė gjaqeve, plagėve dhe ngatėrresave

 

Nr.

Vendi

Bashkia-Komuna

 

Nr.i gjaqeve tė falura

 

Plagė-varrė

 

Ngatėrresa

 

Gjithėsejt

1.

Bujanoc

11

  5

/

16

2.

Deēan

47

13

15

75

3.

Dragash

12

   9

31

52

4.

Ferizaj

39

18

15

72

5.

Fushė Kosovė

  7

   5

  4

16

6.

Gallap

  7

   4

  3

14

7.

Gllogofc

           47

14

  9

70

8.

Gjakovė

           50

/

/

50

9.

Gjilan

59

34

40

133

10.

Istog

32

14

23

69

11.

Kaēanik

19

10

/

29

12.

Kamenicė

36

18

39

93

13.

Kėrēovė

13

   8

   6

27

14.

Klinė

41

   1

/

42

15.

Lipjan

39

23

64

      126

16.

Malishevė

46

11

55

      112

17.

Medvegjė

  3

   1

   2

6

18.

Mitrovicė

40

15

14

69

19.

Obiliq

  9

  4

/

13

20.

Pejė

49

27

11

87

21.

Plavė

  2

/

   3

5

22.

Podujevė

         114

52

60

      226

23.

Preshevė

 5

   1

   3

9

24.

Prishtinė

40

  5

   4

49

25.

Prizren

79

    113

     275

       467

26.

Rahovec

36

11

44

91

27.

Rozhajė

  1

   1

  4

 6

28.

Rugovė

26

   7

17

50

29.

Skėnderaj

59

16

  8

83

30.

Strugė

14

   2

/

16

31.

Suharekė

32

13

77

      122

32.

Shkup

  3

  2

/

  5

33.

Shtime

13

  9

23

45

34.

Tetovė

24

/

/

24

35.

Ulqin

   1

/

/

  1

36.

Viti

51

10

 2

63

37.

Vushtrri

63

   6

 4

73

 

 

 

 

 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

*Burimi i tė dhėnave: 1 Pajtimi i Gjaqeve 1990-1991  Prof.Anton ēetta – Dr. Zymer Neziri  Fq. 11- 226

 

 

           Siē po shihet nė kushte dhe rrethana ekstremisht tė kėqija, janė shėnuar rezultate jashtėzakonisht tė mėdha, njerėzit janė bashkuar dhe kanė krijuar forcėn dhe qėndresėn kundėr armikut, jo vetėm nė pajtimin e gjaqeve por nė tė gjitha drejtimet jetėsore.  Pėr fatin tonė tė keq, tash kur Kosova ėshtė e lirė dhe e pavarur, mungon ky mirėkuptim bashkues dhe po lindin zėnka e ngatėrresa, plagosje e vrasje tė rėnda e me pasoja tė rėnda. Kjo gjendje ėshtė mallėkuese dhe ndodhė pėr shkak tė mungesės sė veprimit institucional tė Ligjit dhe Drejtėsisė, nė kohėn, vendin dhe momentin e duhur.

 

            Po ēfarė po ndodh tani nė Kosovė?

 

          Nė Kosovė pas pėrfundimit tė Pajtimit tė Gjaqeve gjatė viteve 1990-1991,  Kėshillat e Pajtimit  pothuajse janė shuar, edhe pse aty kėtu, kanė vazhduar tė ndėrhyjnė nė raste tė ndryshme dhe aty kėtu edhe tani nė mėnyrė vullnetare veprimtarė nga e kaluara bėjnė pėrpjekje por me shumė vėshtėrsi pėr shumė shkaqe dhe arsye tė ndryshme.

          Gjendja e rėndė tragjike dhe trishtuese nė Kosovė e mė gjėrė, filloi tė merr pėrmasa shqetėsuese pas qershorit tė vitit 1999.

         Kjo gjendje vazhdon edhe deri nė ditėt e sotme tė vitit 2014, kur mė 9 veror (gusht) 2014,  kur paraqitet ky punim nė Sesionin e XII Shkencor tė sė Djathtės Shqiptare nė Mbrojtjen e Shqipėrisė Etnike,  organizuar nė Hotelin EUROPA nė Gjakovė, nga Shoqata  e Intelektualėve Mbarėkombėtarė“ Trojet e Arbėrit“, kjo gjendje vazhdon ende pėr fatin e keq tė kombit, pa prekur ndėr- gjegjen e Institucioneve Qeveritare dhe atyre tė Drejtėsisė tė Kosovės, tė cilat jo vetėm qė s`kanė marrė masa tė duhura e tė nevojshme, pėr pengimin dhe para- ndalimin e kėsaj lėngjyre tė stėrkequr, qė ka marrė pėrmasa pothuajse epidemike nė tėrė Kosovėn dhe jashtė saj edhe nė kurbet. Flitet dhe shkruhet nė mjetet e informimit dhe konstatohet edhe nga institucionet e Kosovės, pėr vite me radhė pėr keqpėrdorime, vjedhje, plaēkitje, pėr lulėzimin e krimit tė organizuar ekonomik dhe politik, theksohen me emra e mbiemra njerėzit e push- tetit, por askush prej tyre deri mė tani jo vetėm qė s`ėshtė hetuar, por as pėr- gjegjur para organeve tė drejtėsisė. Sidomos janė  trishtuese vrasjet politike tė pas luftės, pėr tė cilat shkruhet e flitet haptas, deri edhe nė Parlamentin e Kosovės, por drejtėsia heshtė..!

 

         Sa pėr dėshmi nė vijim disa tė dhėna:

 

         Kronika tė zeza, me lajme nė faqet e shtypit tė pėrditshėm si dhe faqet pamore elektronike dhe RTV, me pėrmbajtjen sqaruese lidhur me ngjarjet e ndodhura nė terren anė e kėndė vendit, ngatėrresa tė ndryshme nė mes njerėzve-familjeve, pėr shkaqe dhe motive nga mė tė ndryshmet si dhe pasojat e ndryshme nga:

 

            - Zėnka e ngatėrresa nga mė tė ndryshme mes njerėzve.

            - Pasojat: lėndime, plagė e varrė tė shkaktuara nga mjetet e ndryshme tė forta, armė tė ftohta  dhe armė zjarri etj, tė pėrdorura gjatė ngjarjeve apo pėrleshjeve.

            - Vrasje tė ndryshme pėr motive tė ndryshme, gjatė pėrpjekjeve pėr t`i zgjedhur mosmarrėveshjet e ndryshme, pėrmes forcės.

            - Vrasje me maska e pa maska, nė pritė ditėn e natėn, pėr motive, vjedhje, grabitje apo plaēkitje me dhunė…

            - Vrasje politike.

            - Vrasje pėr gjakmarrje etj. qė kalon  numrin e vrasjeve mbi 1700.

 

            Pushtetarėt e Kosovės-qeveritarėt, nė veēanti kryeministri jep premtime pa masė, se punojnė e veprojnė si qeveri, pėr mirėqenien e popullit dhe nė veēanti vazhdimisht me mburrje pėrsėrit se Kosova ėshtė Shtet i Pavarur dhe Demokratik, qė ėshtė nė shpėrputhje me realitetin dhe gjithė rrjedhat e deritanishme ekonomike, politike e shoqėrore, bazuar nė shumė dėshmi dhe nė ato qė kemi cekur sipėr nė kėtė punim.

 

Me profesorin e nderuar e tė paharruar Anton Ēetta - Foto: S. Bojaxhiu

 

 

          Nė vijim disa dėshmi:

 

          Nėse Kosova qenka Shtet i lirė dhe i pavarur…?!

 

            - Ku janė institucionet pėrgjegjėse qeveritare pėr garantimin e sigurisė sė lirisė pėr jetė, punė, shėndetėsi e mirėqenie tė qytetarėve?!

            - Vetėm nė Kosovė janė mbi 1700 vrasje, shumė plagė e ngatėrresa!

            - Vetėm kryeqyteti Prishtina ka mbi 400 vrasje, Peja mbi 300 dhe tė tjerat anė e kėndė Kosovės e mė gjėrė po edhe nė kurbet!

            - Papunėsia zyrtarisht ėshtė mbi 45%, e nė realitet kalon 60%.

            - Mbi 30% e qytetarėve jetojnė nė varfėri tė skajshme  me kushte tė rėnda banimi e jetese.

            - Probleme tė pa zgjedhura nga organet e drejtėsisė pėr prona si dhe keqpėrdorimi i pronės shoqėrore nga vetė punonjėsit nė institucionet qeveritare pėrkatėse nė pozitė etj.

            - Mos hulumtimi i pasurisė sė paligjshme nga institucionet pėrgjegjėse !

 

            - Skamja dhe varfėria e qytetarėve ka marrė pėrmasa shqetėsuese, ndėrsa pasurimi marramendės i zyrtarėve dhe qeveritarėve nė anėn tjetėr vazhdimisht ėshtė nė rritje!

 

            Andaj vetvetiu lindin edhe pyetjet nė vijim:

 

            - Ku mbeten premtimet e qeveritarėve per mirėqenien dhe sigurinė e qytetarėve?

            - Ku mbeti  besa e dhėnė nė Kuvendin e Arbrit tė Lezhės dhe nė Kuvende tjera dhe atė te Verrat e Llukės?

            - A mos po i plotėsojmė dėshirėn armiqve serbosllavė e grek, tė cilėt ende mbajnė nėn pushtime popullsinė shqiptare dhe trojet e tyre, me veprimet e deritashme!?

 

 

            Sa pėr dėshmi plotėsues nė vijim shkurtimisht po e paraqesim njė tė dhėnė me rėndėsi nga Dr. Don Lush Gjergji, e cila arsyeton pyetjen e tretė sipėr:

 

          „Ishte 9 maj1990, festa e „Shėn Kollit“ nė Sellagrazhdė tė Velezhės, komuna e Prizrenit. Kishim vendosur qė pėr kėtė festė tė kremtonim edhe pajtimin e gjaqeve nė ato hapėsira, sė bashku shqiptarėt katolikė dhe myslimanė. Kjo e kishte „tėrbuar“ Serbinė, sidomos pas ngjarjes historike tė Verrat e Llukės/ 1 maj 1990/, ku NDODHI POPULLI.

          Mė 3 maj 1990 Ministria e punėve tė brendshme e Serbisė me dekret e kishte ndaluar pajtimin e gjaqeve nė Kosovė dhe mė gjerė me kėto arsye:

-Se populli shqiptar nuk ka traditėn e faljes sė gjaqeve,(gjė kjo qė nėnkupton dėshirėn e tyre: le ta vazhdojnė traditėn e vrasjeve!/vr.ime/.

            - Kėtė lėvizje e udhėheq Anton Ēetta, me „njėfarė“ prifti katolik shqiptar, Don Lush Gjergji, edhe pse shumica e shqiptarėve janė myslimanė;

            - E tėrė kjo lėvizje ėshtė kryekėput kundėr popullit serb nė Kosovė dhe kundėr Serbisė.

            Prof. Anton Ēettėn e kishin ndalur dhe burgosur, mua mė kishin kėrcėnuar deri me vdekje dhe me pushkatim, popullin e kishin keqtrajtuar nė format mė tė vrazhda, por kot, sepse tashmė Shqiptarėt e shijonin pajtimin, vėllazėrinė gjithshqiptare, bashkimin.“

 

Anton Ēetta figurė poliedrike e kulturės shqiptare  Dr. Don Lush Gjergji fq.233-234.

 

            Kosova hallemadhe, ka aqė shumė nevojė, pėr njerėz dhe veprimtarė tė ndershėm, pėr shumė ēėshtje e nė veēanti edhe pėr Pajtimin e sėrishėm tė Gjaqeve dhe parandalimin e kėsaj murtaje qė ka marrė hov dhe po zhvillohet pa kurrfarė pengese as nga ana e pėrfaqėsuesėve institucional pėrgjegjės pėr kėtė ēėshtje!

            Kosova sot po thėrret me tė madhe : Ooo Zot, ringjalle edhe njė herė tė nderuarin, gojėtarin e mrekullueshėm e mendjendriturin Profesor ANTONIN, tė ju prij sėrish krushqve pėr Pajtimin e Gjaqeve si nė vitet 1990-ta, bashkė me rininė studentore dhe bashkėveprimtarėt e tij, pėr tė parandaluar kėtė sėmurje  tė rėndė e shkatėrruese qė ka marrė pėrmasa shqetėsuese dhe trishtuese…!

            Mė, 7 qershor 2014 nė Soloturn tė Zvicrės, me rastin e nderimit tė 136 vjetorit tė Lidhjes Shqiptare tė Prizrenit, Shoqata BISHZ (Bashkimi i Intelektualėve Shqiptarė nė Zvicėr) nė bashkėpunim me Shoqatėn “Trojet e Arbrit“  bėri organizimin e Akademisė Shkencore kushtuar jetės dhe veprės  sė Profesorit ANTON ĒETTA, u lexuan katėr kumtesa dhe  u zhvillua njė bashkėbisedim i gjithanshėm, lidhur me  figurėn markante jetėn dhe veprimtarinė e profesorit nė shumė drejtime, ku pati edhe kujtime, rrėfime dhe pėrjetime tė pjesėmarrėsve, qė kanė pasur takime me profesor Antonin. Po ashtu kishte edhe pjesė- marrės qė thanė se Kosovės po i mungon shumė Profesor Antoni, dhe veprimtaria e tij, sidomos nė Pajtimin e Gjaqeve.

            Mė 9 veror (gusht) nė Hotelin Europa nė Gjakovė u organizua Sesioni i XII- tė Shkencor i tė Djathtės Shqiptare nė Mbrojtjen e Shqipėrisė Etnike, ku u paraqit ky punim kushtuar  Profesor ANTONIT, si vazhdimėsi e  kėrkesave  dhe bashkėbisedimeve nga Akademia Shkencore e 7qershorit 2014 nė Soloturn tė Zvicrės.     

            Ku, nė bazė tė njė analize tė gjithanshme nga tė gjitha kėto veprimtari dhe organizime kushtuar jetės dhe veprės sė Profesor Antonit, jemi tė mendimit se ėshtė  e arsyeshme dhe shumė e nevojshme qė:

 

            - Instituti Albanologjik nė bashkėpunim me Akademinė e Arteve dhe Shkencave, tė rithemelojė Kėshillin Qendror pėr Pajtimin e Gjaqeve, tė emėrtuar me emrin  e Anton Ēettės.

            - Qė Kėshilli Qendror tė themelojė dhe bashkėrendojė punėt me  Kėshillat e bashkive dhe rretheve.

            - Pėr zhvillimin e kėsaj veprimtarie tani nė rrethana tjera nga e kaluara, por shumė mė e rėndė dhe e vėshtirė pėr shumė shkaqe dhe arsye, nevojitet pėrkrahja materiale nga institucioni mė i lartė i Kosovė- KUVENDI I KOSOVĖS.

            - Qė Kuvendi i Kosovės tė bie vendim dhe ndajė mjete materiale prej 8-10 milionė Euro, nė llogarinė rrjedhėse tė Kėshillit Qendror pėr Pajtimin e Gjaqeve.

            - Qė Kuvendi i Kosovės tė themelojė njė komision mbikėqyrės tė pavarur  dhe me pėrgjegjėsi, pėr kontrollimin e mjeteve  tė pėrdorura nga Kėshilli.

 

A.F 2014-08-09  GJAKOVĖ

 

 

            Literatura:

 

            Instituti Albanologjik - Dega e Folklorit: Anton Ēetta Figurė poliedrike e kulturės Shqiptare  - Prishtinė 2011

            ANTON ĒETTA DHE  VEPRA E TIJ  -  Kuvendi Franēeskan- Gjakovė

            Pajtimi i Gjaqeve  1990-1991  -  Prishtinė  2001

EPOPEJA E MINATORĖVE  -  Prishtinė  1996

ANTON ĒETTA  -  PROZĖ POPULLORE NGA DRENICA, Nr. 1 & 2  -  Prishtinė  1990

 

            Fund

 

 

 (1)