Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

Vegėza

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZĖRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRĖ

ZĖRI I AMERIKĖS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHĖNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Psikologji 2 - TRAKTATI MBI ARSYEN E MENDIMIT

Shkruan: Bujar PLLOSHTANI

      

TRAKTATI MBI ARSYEN E MENDIMIT

 

 

Librin e autorit Bujar Plloshtani, "Traktati mbi arsyen e mendimit"  mund ta shkarkoni falas nė sektorin

 

„Literaturė“

 

(E falėnderojmė pėrzemėrsisht autorin)

 

 

 

 

            Skicė e vogėl mbi filozofinė

 

            Filozofia si shkencė e hershme mbi mendimin kritik zhvilloi ecurinė progresive tė njohjes sė ligjeve tė natyrės fizike, duke pėrmbledhur njė sėrė parimesh tė unifikuara tė njohjes, ku nėpėrmjet arsyes i konsideron konceptet shoqėrore dhe natyrore si ndryshim thelbėsor drejt tė mirės njerėzore. Filozofisė i pėrgjigjet arsyeja, pasiqė e vėrteta mund tė njihet vetėm pėrmes autoritetit tė arsyes, pra racionalisht, ndėrsa me anėn e tė menduarit racional, filozofia synon tė hedh autoritetin e vet duke i shqyrtuar lėndėt dhe lėvizjet e natyrės fizike nga shkaku te pasoja. Arsyeja nė filozofi shkon aq larg, saqė me kėmbėngulje kėrkon tė shqyrtojė dhe tė njohė botėn, e cila njėherėsh ėshtė si provė e njė krijimi shkencor. Tė kesh bindje pėr tė medituar, pastaj dhe ta udhėheqėsh mendimin derisa arsyeja tė kuptojė njohjen e botės duhet tė jetė njė privilegj i arsyes sė pastėr, pasiqė pėrmes saj mund tė fitohen njohjet mė tė fshehta tė botės. Ta njohėsh botėn kėrkon mendje tė shėndoshė, pra intuitė racionale, sepse krijimi i universit dhe lėndėt qė e pėrbėjnė natyrėn janė njė orientim absolut, qė domosdoshmėrisht bartin njė arsye absolute, pasiqė gjithēka nė natyrė lėviz me njė kuptim tė pėrkryer.

            Pa ndonjė bindje intelektuale apo arsye kritike, vėshtirė se do ta edukonim mendjen tonė pėr ta vrojtuar me ndėrgjegje tė logjikshme kėtė hapėsirė gjigante, e cila ėshtė njė paramendim i pėrsosur nė ditėt nė vazhdim. Mirėpo, filozofia duke i dhėnė kaq pėrparėsi arsyes tė shqyrtojė lėndėt dhe lėvizjet e botės, ajo njėkohėsisht i pėrgjigjet zhvillimit tė mendjes sė njeriut duke i mundėsuar mė parė tė pėrfitojė njohjen, dhe kryesisht, pastaj tė preokupohet me krijimin e botės. Ambiciet drejt njohjes sė botės, e bėjnė njeriun tė zhvillojė arsyen drejt traktatit pėr intelekt. Shkenca e filozofisė merret me problemet e pėrgjithshme nė lidhje me ēėshtje tė tilla si; njohja, ekzistenca, vullneti pėr tė vėrtetėn, mendimet, bukurinė, vlefshmėrinė, moralin, pasionet, gjuhėn, ligjėsitė e natyrės, substancėn dhe drejtėsinė. Krijimi i filozofisė ėshtė njė akt i lartė mendor qė lind nga domosdoshmėria e ndriēimit tė shpirtit krijues, ku botėn e shquan nėpėrmjet kriterit tė shqyrtimit tė sė vėrtetės mbi sendet dhe substancėn nga arsyeja dhe pėrvoja e shėndoshė. Filozofia shquan udhėn prej ku adresohen pyetje tė tilla si mistike nga ana e saj kritike, ku sistematikisht, dhe nė mėnyrė tė pėrgjithshme priret nė besimin pėr tė arsyetuar argumentin e njohjes sė natyrės deri nė konkludimet e vėrteta. Kryesisht, objekt hulumtimi ka shqyrtimin e ligjeve tė natyrės, si e drejtė natyrore, tė cilat ēojnė deri te njohja e vėrtetė e botės. Te njohja si kriter vlerėsimi futet arsyeja dhe pėrvoja. Pėrvoja ndihmon nė tė vėrejturit sistematik tė lėvizjeve tė natyrė duke i futur shqisat nė vėmendjen e duhur pėr t’i njohur vetitė e botės nėpėrmjet orientuesit tė ideve, qė ėshtė psikika mendore e ndėrgjegjėsuar nga arsyeja e pastėr. Filozofia, si njohje pėrfitohet nga shqyrtimi i ligjeve tė natyrės nėpėrmjet zhvillimit inteligjent tė vullnetit pėr tė ditur nė lidhje me marrėdhėniet e ideve tė thjeshta dhe tė pėrbėra, tė cilėt barten nė sistemin e vėmendjes nga edukimi me shkencat. Ndėr joshjet thelbėsore tė filozofisė, kryesisht hyn njohja e botės si njė krijim i vetėdijshėm, e cila pėrmes arsyes tenton t’i shqyrtojė gjėsendet dhe substancėn nė natyrė duke i zbėrthyer joshjet e panjohura pėr nga shkaku te pasoja. Njohja e gjėsendit dhe substancės nė natyrė kėrkon kushte, tė cilat lidhen drejtpėrdrejt me njohuritė e mjaftueshme tė njeriut, pėr t’i vrojtuar me kuptimin e tė vėrtetės, besimit dhe argumentit. Mirėpo, me futjen e gjykimit kritik tė arsyes nė njohjen e vėrtetė, ēdo e metė dhe pasiguri e gjėsendit dhe e substancės nė natyrė do tė kthjellohen nė shprehjen e tė vėrtetės dhe argumentit, pa u ndikuar nga ligjet e botės absurde. Filozofia si shkencė e mendimit mbi principet themelore tė botės synon tė shqyrtojė pėrmes arsyes sė pastėr kuptimin e vėrtetė tė njohjes sė botės nga shkaku te pasoja, e cila lidhet drejtpėrdrejt me natyrėn si e drejtė natyrore, me njeriun si vepėr e pandryshueshme e Zotit, dhe universin si argument i pėrkryer pėr krijimin e ekzistencės sė njeriut dhe natyrės.

 

            Pjesė nga libri " Traktati mbi arsyen e mendimit"