Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkruan: Bujar PLLOSHTANI

SHPIRTI

        Çdo qenie e gjallë që lëviz, jeton dhe ushqehet, bart me vete shpirtin në formën më të fshehtë të mundshme. Ky shpirt është një atom i pandashëm, i cili po na orienton subjektin tonë jetësor drejt një ekzistence njerëzore, me të gjitha idetë progresive gati për të njohur natyrën, njeriun, Zotin.

            Shpirti është pamja e brendshme e njeriut. Është shtytja thelbësore për të krijuar të bukurën si një element i brendshëm i kuptimit të imagjinatës së njeriut. Shpirti si pamje hyjnore dhe e domosdoshme te njeriu është krijuar si shprehje e vullnetit të fenomenit të natyrës absolute. Pamja e shpirtit ka ardhur si gjymtyrë e përhershme dhe e domosdoshme te njeriu, që ky i fundit të mund të arsyetojë, kritikojë dhe njohë sistemin inteligjent të natyrës njerëzore. Roli i tij është një shprehje e vullnetit absolut që buron nga trajtimi etik i influencës së Zotit, ai po kryen të gjitha funksionet qeverisëse të natyrës njerëzore përballë çdo fenomeni relativ në natyrë e më gjerë. Padyshim që është një ndër konceptet më misterioze dhe mistike në realitetin e vazhdueshëm njerëzor, ku ai orienton me bindje hyjnore çdo pjesë të fshehtë të psikikës dhe mendjes njerëzore. Sipas cilësive hyjnore është i pavdekshëm, i pandashëm dhe vullnet absolut i paperceptuar, ku frymëzon veprën e njeriut nëpërmjet akteve të përgjegjshme duke e bërë, që çdo veprim njerëzor të gravitojë te njeriu. Çdo akt njerëzor i kryer vullnetarisht me arsye dhe logjikë pa ndikimin e askujt, në të kundërt veprimi fizik apo moral drejtohet te shpirti, sepse ai është i angazhuar nga vullneti i Krijuesit të përjetshëm të ruajë çdo vlerësim të mundshëm të veprimit psikik a moral të njeriut, për shkak se shpirti po kryen punën vlerësuese të çdo akti të kryer njerëzor. Njeriu sipas arsyes intelektuale duhet të orientojë mendjen për t’i evituar e shmangur problemet dhe aktet psikike që mund t’ia çorientojnë jetën në kthesa misterioze. Shpirti është gjymtyrë misterioze më i pashmangshëm i njerëzimit që nuk le të kuptohet në asnjë shteg. Shpirti mbeti një mister i domosdoshëm, sepse është një sistem absolut i vullnetit të Zotit, i cili kryen të gjitha funksionet intelektuale dhe morale te njeriu. Një qenie njerëzore që arrin të shohë përtej së mirës dhe etikës njerëzore, sipas meje nuk është rezultat i një bote materialiste, por si dëshmi e një shpirti estetik të ngritur emocionalisht me përmasa idealiste. Materia jonë është një lëndë e krijuar nga Zoti, ose një krijim i përkohshëm i cili nuk është i krijuar sipas një mirëqenie absolute që të mund të ndikojë në një ekzistencë pafundësisht të lumtur dhe inteligjente, por kjo inteligjencë dhe lumturi që fsheh natyra njerëzore vjen si një botëkuptim real i shpirtit tonë që kryen funksionin e një perceptimi ndiesor, duke bërë të mundur të ndjejmë dhe të sajojmë mendime imagjinare të vlefshme. Materia jonë gati është një përdorim i vullnetit të shpirtit tonë, ndërsa shpirti është një lëndë që duhet ta bartim me vete kudo dhe kurdoherë, sepse varet i gjithë sistemi ynë moral në ekzistencën transite. Është pjesë intime që vështirë se mund të ndahemi apo shkëputemi me vullnetin tonë, për shkak se materia është e paaftë të orientojë vlerën dhe gjymtyrët e saja të mistershme, gati në përbërje hyjnore.

            Çdo qenie e gjallë që lëviz, jeton dhe ushqehet, bart me vete shpirtin në formën më të fshehtë të mundshme. Ky shpirt është një atom i pandashëm, i cili po na orienton subjektin tonë jetësor drejt një ekzistence njerëzore, me të gjitha idetë progresive gati për të njohur natyrën, njeriun, Zotin. Duket që është kaq i thjeshtë, po aq dhe i ndërlikuar në sistemin e krijimit të lëvizjeve tona përballë këtij universi. Çdo njohje në bazë kritike, apo dhe çdo lëvizje e materies sonë për të kuptuar thelbin e natyrës është një funksion i përbërë nga idetë e shpirtit, që udhëheq materien me krejt psikikën tonë njerëzore. Parimi i shpirtit mendon mbi vullnetin për jetën njerëzore, ashtu që në thelbin e tij të mos ketë asgjë nga nevoja materiale, por të burojë nga instinktet më të larta shpirtërore ku qëllimi për të përmbushur misionin hyjnor të arrijë te e vërteta dhe njohja mbi arsyen njerëzore. Udha e tij është një mënyrë për të fshehur pamjen që sjell vetëdijën e ndërgjegjes njerëzore, nga ku njeriu gëzon të drejtën e lirisë për të qenë i përshtatshëm me vullnetin dhe intelektin. Të njohurit e vërtetë duhet të jetë në brendinë e thellë, pra në thelbin e pamjes së shpirtit, që arsyeja ta njohë shpirtin prej vërteti. Arsyeja jonë shpirtërore i përgjigjet mendimit të krijimit të botës, ndërsa aplikimi i mendjes sonë nxjerr faktet nga përvoja shpirtërore. Mirëpo një arsye e kulluar nga gjykimi mund të arrijë të shohë parimet e njohjes njerëzore që janë përtej së mirës dhe së keqes me kuptimin për të drejtuar imazhin e sjelljes dhe ndërgjegjes njerëzore. Një arsye e kulluar dhe një shpirt i arsyeshëm është një shprehje që argumenton udhën e përjetshme të njeriut duke e bërë që gjërat në natyrë t’i shqyrtojë intelektualisht dhe qenësisht. Sipas sistematizimit këto janë të ngarkuara të vërtetojnë udhën drejt një përjetësie absolute, sepse arsyeja dhe shpirti janë të virgjër të pa hulumtuar ndonjëherë nga angazhimi i mendjes së njeriut. Aplikimi i mendjes së njeriut nuk ka mundur të nxjerrë deri më tani njohjen e kuptimit të arsyes dhe shpirtit, por vetëm vullnetin e tyre të përfaqësuar. Me edukim sistematik ajo zhvillohet drejt shkallëve intelektuale, dhe kështu veprimet e mendjes nisin të veprojnë drejt arsyes për t’i shquar objektet me siguri shpirtërore. Kur po zbërthejmë joshjen e panjohur të shpirtit, arsyes dhe mendjes te njeriu, fillimisht duhet kuptuar atë si pasojë e një misteri të pashmangshëm të udhehequr nga ideja për të vepruar mbi individualitetin e tij. Ne asnjëherë s’mund të shqyrtojmë pamjen e arsyes dhe mendjes sesi punon, por mund ta orientojmë gjersa e përfitojmë njohjen e mjaftueshme për jetë intelektuale. Shpirti frymëzon njohje deri në besimin në Zot, sepse misioni tij është i gjithëpushtetshëm, ku tejkalon gjithë idealizmin jetësor ndaj përpjekjeve për të besuar të vërtetën. Ai është i frymëzuar nga qielli, dhe rregullin qiellor e pason te njeriu duke i vëzhguar veprimet psikike që sajojnë deri në aktet e ndryshme morale. Shpirti, si misiticizëm klasik ka lindur si nevojë e kësaj ekzistence me pretendimin duke ia kthyer njeriut besimin absolut ndaj botës absurde, dhe tekefundit udhëtimin drejt absolutes në botën e përjetësisë. Shpirti është i pavdekshëm sepse nuk sajohet me asgjë materiale, thjesht mbetet një frymë hyjnore e pashmangshme përtej çdo të mete fizike apo shpirtërore. Shpirti nuk ka asgjë tjetër, përpos hyjnores që është i shkëputur nga çdo vullnet dhe edukim tjetër estetik. Është veti e virgjër, e pakonsumuar ndonjëherë nga objekte të panjohura për ne. Shpirti është tërësisht i thjeshtë, pa komplikime, i përhershëm që s’mund të përkufizohet, pasi është përtej krijimit mistik. Gjithsecili mendimtarë është shtyrë me përvojën e tij intelektuale dhe shpirtërore drejt mendimit të përgjithshëm me të vetmin botëkuptim që të formojë përkufizimin e pashmangshëm për shpirtin dhe pamjen estetike të tij, por misterin që Zoti ia dedikoi shpirtit të njeriut mbeti pafundësisht një koncept hyjnor, ku mendja e mendimtarëve shpesh mund të kish qenë e diskutueshme. Shpirti është brenda nesh, por sipas intuitës së zhvilluar vëren përtej nesh, dhe është ai që i përjeton ndryshimet në qenien tonë, pra thjesht vërteton çdo ndryshim të gjendjes njerëzore përmes intuitës hyjnore.

            Shpirti ndahet në shpirt të arsyeshëm, dhe të pa arsyeshëm. Në një shprehje pa nocionin e shpirtit të arsyeshëm nuk mund të kemi modelin e një filozofie moraliste. Unë mendoj se gjithçka që shpirti lidhet me njohjen dhe të vërtetën paraqet esencën e një shpirti të arsyeshëm. Veprimet tona që krijojnë imagjinatat mund të realizohen sipas disa ligjeve të intelektit, dhe se shpirti është përjetësisht i lirë, por manifestohet me veprimin kundrejt imagjinatës në mënyrë krejtësisht pasive. Shpirti ndikohet sipas veprimit të mendjes, ndërsa mendimet sipas arsyes. Ndërkaq, veprimi i arsyes shquan sendin deri te njohja reale, ndërsa njohja mund të bëhet ende më e sigurt nëse ndiqet nga përsiatjet, që sjellin përvojë shkencore. Një mendim i shprehur pa arsye është një veprim i mendjes heretike, pa koncept njerëzor. Ndërsa mendimet e shprehura nga arsyeja e kulluar apo nga plani i përvojës janë shprehje e një koncepti intelektual të frymëzuar prej një shpirti elastik. I gjithë sistemi njerëzor është i ndërtuar në atë mënyrë që të funksionojë sipas një ligji të rreptë, ku i gjithë sistemi shfrytëzohet me njëri-tjetrin si një qëllim njerëzor, ndërsa ai shpirtëror si qëllim hyjnor.

           Nga libri " Traktati mbi arsyen e mendimit" të cilin mund ta shkarkoni falas në sektorin „Literaturë“