Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkruan: Ervin QAFMOLLA

http://kallxo.com

MEKANIKA E DOMOSDOSHME E MANIPULIMIT DHE BINDJES (1)

         Përdorimi i kësaj morie teknologjike për arsye kontrolluese dhe manipuluese, dukshëm orientohet drejt zëvendësimit të realitetit me utopi mikrokozmike (kredia që shpëton jetë apo shfarosja në emër të progresit), të cilat të përbashkuara kanë fuqinë graduale për t’i dhënë jetë një dystopie të personalizuar dhe nga e cila është e vështirë të arratisesh.

            Një vështrim mbi evolucionin e komunikimit strategjik: ku po shkon formësimi i opinionit publik dhe a mund të orientohet në dobi të progresit shoqëror?

         “Manipulimi i vetëdijshëm dhe inteligjent i zakoneve dhe opinioneve të organizuara të masave është një element i rëndësishëm në shoqërinë demokratike. Ata që e manipulojnë këtë mekanizëm të fshehur të shoqërisë përbëjnë një qeveri të padukshme, e cila është sundimtarja e vërtetë e vendit tonë. Ne jemi të qeverisur, mendjet tona janë të brumosura, shijet të formuara, idetë të sugjeruara, kryesisht nga njerëz për të cilët nuk kemi dëgjuar kurrë. Ky është një rezultat logjik i mënyrës se si është organizuar shoqëria jonë” – Edward Bernays

         Shtysa për të zotëruar gjëra që nuk janë thelbësore për ekzistencën apo edhe për kënaqësinë tonë afatgjatë është ende çështje studimi dhe analize në shumë aspekte. Por ashtu si fanepsjet efemere dhe dashuritë që skadojnë brenda një stine, gjakimi i njeriut për ta pasur gjithçka në çastin që e dëshiron dhe ashtu siç ia do zemra, qëndron në thelb të kapitalizmit modern dhe infrastrukturës së tij mbështetëse.

         Reklamat për shembull, shpesh të shpërfillura nga më intelektualët dhe të diturit ndër ne, mbeten megjithatë një ngasje reale – të paktën në nivelin e nënvetëdijes – dhe si rrjedhojë, një shtysë e paartikuluar brenda vetes për të kryer veprime, të cilat shpesh nuk do t’i mbijetonin një analize racionale dhe koherente.

         Në sfera të tjera, manipulimi i perceptimit orientohet nga bindja e votuesve për të mbështetur një kandidat zgjedhor apo nxitja e një kombeve të tëra për t’u rreshtuar luftërave në kontinente të largëta, në emër të vlerave të një paqeje abstrakte.

         Gjëra të tmerrshme janë arritur përmes metodave të komunikimit strategjik: gjenocide, rrëzime demokracish, rrënime ekonomish dhe mbytje të aspiratave të popujve të lirë për të jetuar si të barabartë ndër të tjerët.

         Po ashtu, fitore të mëdha të njerëzimit janë luftuar në të njëjtën rrugë për të fituar mendje pas mendjeje e zemër pas zemre. Por, arti i errët i formësimit të aprovimit nuk është domosodoshmërisht një shpikje e Shekullit XX.

         Manipulimi i mendjeve dhe zemrave

         Diku në vitet ’60 para Krishtit, Marcus Tullius Cicero ishte në ngjitje të karrierës së tij politike drejt marrjes së postit të Konsullit – karrigia më e lartë në Republikën Romake – kur vëllai i tij Quintus vendosi të shkruante një pamflet për t’i ardhur në ndihmë.

         “Commentariolum Petitionis” ishte materiali i parë i marrëdhënieve të publikut (Puplic Relations – PR), përqendruar te sfera e politikës dhe elektorati, diçka më pak se 2000 vjet para kohës së babait zyrtar të PR, Edward Bernays.

         Ndonëse ky i fundit e ka merituar titullin falë përpjekjeve akademike për ta konturuar konceptin dhe zbatimin e marrëdhënieve të publikut sipas një modeli bashkëkohor dhe industrial, historia flet për raste të tjera përfaqësuese në nivelin praktik.

         Georgiana Cavendish, Dukeshë e Devonshire (1757-1806), ishte ndër profesionistet e para të marrëdhënieve të publikut në botë, duke zhvilluar një fushatë intensive në mbështetje të Charles James Fox dhe partisë së tij liberale. Fox ishte pro Pavarësisë së Amerikës, pro Revolucionit Francez dhe një militant i zhdukjes së skllavërisë.

         Pavarësisht këtyre referencave praktike, PR-i zuri një vend formal në historinë e shkruar të njerëzimit më vonë në shekullin XX, kur teknika dhe zbatimi u integruan me botën e korporatës, me intensifikimin e revolucionit industrial, prodhimin në seri dhe forcimin e konkurrencës përballë kristalizimit të shoqërisë konsumatore.

         Në fund të viteve 1800 dhe fillimin e 1900, Ivy Lee zuri vendin në histori si specialisti i parë i mirëfilltë i PR. Ai krijoi njoftimin për shtyp siç e njohim sot, dha të parat shërbime profesionale në histori ndaj Standard Oil (John D. Rockefeller), si dhe shpiku edhe vetë termin “marrëdhënie me publikun”.

         Termi njohu një kuptim më akademik dhe një praktikë revolucionare nga Edward Bernays. Themeluesi i industrisë së marrëdhënieve të publikut dhe propagandës moderne, vërtet nuk shpiku rrotën, por ashtu siç është edhe shprehja, e bëri të rrotullohet në drejtimin e duhur.

         Bernays e realizoi koktejin e tij falë një kombinimi të hulumtimeve ekzistuese mbi sjelljen e turmës (“Turma: një studim i mendjes popullore” – Gustave Le Bon – 1895; “Instinkte të kopesë në paqe dhe luftë” – Wilfred Trotter – 1916), me lëvrimet e ungjit të tij në fushën e psikoanalizës. Ungji në fjalë ishte Sigmund Freud. Përveç referencave të shumta bibliografike, këtë histori e gjeni të treguar bukur në dokumentarin me katër pjesë të vitit 2002, “The Century of the Self” (Shekulli i Vetes) nga Adam Curtis.

         Frymëzuar dhe mbështetur në hapat e të parëve, Bernays shkroi dhe publikoi disa materiale themeltare të komunikimit në nivel industrial, si “Kristalizimi i opinionit publik” – 1923, “Propaganda” – 1928, si dhe “Inxhinieria e pëlqimit” – 1947 (The Engineering of Consent). Kjo e fundit – një ese prej disa faqesh –shndërroi botën e komunikimit, reklamës, politikës dhe vetë mënyrës së të bërit biznes përmes premisës së manipulimit të dëshirave të pavetëdijshme të njerëzve.

         Sipas Bernays, popullatave të tëra u mungonin parime të qarta intelektuale dhe morale, ndaj ishin të cenueshëm nga ndikimi i pavetëdijshëm për të dëshiruar gjëra që nuk u duheshin. Diçka e tillë arrihej duke lidhur ato produkte dhe ide me dëshirat e pavetëdijshme.

         Dëshira që nuk janë tonat

         I gjithë ky sistem i manipulimit të qëllimshëm dhe të strukturuar në shkolla, metodologji, përshkrime pune dhe madje, dhënie çmimesh e dekoratash për më skifterët dhe më novatorët e industrisë në fjalë, nuk nënkupton asnjë sakrilegj.

         Kjo histori ka kohë që lëvrohet e zbatohet sa fshehtas ashtu dhe nën diell që nga fabula e “Mollës së ndaluar” e deri te rasti më i rëndomtë i zyrtarit që dërgon një njoftim për shtyp në një listë email-esh. Gjithashtu, edhe një çift i tërhequr nga prania e njëri-tjetrit do të luajnë si macja me miun për rolin dominues në marrëdhënie apo thjesht për të rritur shanset për seks, duke tentuar qoftë edhe në mënyrë të pavetëdijshme të marrin pëlqimin e tjetrit.

         Këtu nuk po flasim për dashurinë. Por qoftë edhe kjo tema në diskutim, nuk mund të anashkalojmë “aftësitë teknike” të inxhinierisë së pëlqimit që Mahatma Gandi, Malcolm X e të tjerë përdorën për t’i shtyrë masat (turmat dhe audiencat përkatëse) drejt arritjes së objektivave specifike, sado idealiste qofshin ato.

         Këtu renditen fjalimet e ndërtuara mirë, infrastruktura mbështetëse njerëzore dhe teknike dhe mesazhet e përgatitura me kujdes. I pyetur nga një gazetar se çfarë mendonte për qytetërimin perëndimor, Gandi u përgjigj: “Mendoj se do të ishte ide e mirë”. Gandi këmbëngulte jo thjesht për pavarësinë e Indisë, por për vlerat dhe qytetërimin e lartë indian si një motivues vetëbesimi te masat.

         Komunikimi dhe rrëfimi i historive qëndrojnë në zemër të përcaktimit të njeriut si qenie inteligjente, apo siç e quan Tham Khai Meng, mbështetur mbi zbulime të neurologjisë, “Majmuni Tregimtar”. Por në të sotmen e evolucionit të pandalshëm të teknologjisë së informacionit, tregimtaria industriale që i shtyn njerëzit në mënyra të drejtpërdrejta apo të tërthorta të blejnë diçka – qoftë rasti i një malli apo bindjeje – po precipiton rrezikshëm drejt një kakofonie mbytëse dhe gjithëpushtuese.

         Komunikimi dhe ndërlidhja konstante po intensifikohet çdo sekondë e më shumë, në secilën shtypje tasti që na vërvit oqeaneve të pacak të impulseve numerike.

         Lidhja e pandalshme e njeriut me rrjetin shumëndjesor të teknologjisë dixhitale dhe intensifikimi i marrëdhënieve jofizike, po degradojnë në probleme reale për individin dhe shoqërinë. Pa dyshim, që të jesh gjithmonë i përditësuar mbi novacionet e fundit është diçka e lëvdueshme, madje detyrë për disa – siç është rasti i këtij autori – por gjetja e ekuilibrit mes lundrimit dhe mbytjes po bëhet përherë e më e vështirë.

         Sakaq janë publikuar studimet e para të qenësishme që flasin për pasojat serioze që ka mbi njerëzit konsumi i lartë i medias, që nga deformimi i realitetit e deri tek alienimi dhe skizofrenia.

         Por, televizioni dhe Facebook mund të konsiderohen si të tejkaluara deri diku. Google Glass, dronët që na patrullojnë mbi kokë, sinkronzimi i së gjithës për të gjetur kush po darkon me kë dhe ku, cilat janë preferencat e secilit, për të gjetur më pas përshtatshmërinë dhe përdorimin efikas të mjeteve në dispozicion për të arritur qëllime praktike, është vetëm maja e malit të ajsbergut që del nga sipërfaqja.

         Qasja në mediat e reja, më shumë se një ushtrim i lirë dhe fakultativ, po shndërrohet gjithnjë e më shumë në një praktikë të imponuar për arsye profesionale apo shoqërore.

         Më tej, shfrytëzimi i teknologjisë shoqërore për arsye përgjimi nga qeveri e korporata është një realitet përherë e më i pranishëm. Programi PRISM që mbikëqyr planetin, përveç skandalit që përfaqëson, është një shqetësim real për të tashmen dhe të ardhmen e komunikimeve në rrjet.

         Po ashtu, nepset e qeverive për të përgjuar komshiun dhe lakmia e korporatave për t’u përvjedhur në ekranet e kompjuterëve e tabletave të fëmijëve janë premisa llahtarisëse që diktojnë për një të ardhme Orwell-iane.

         Mbi të gjitha, përdorimi i kësaj morie teknologjike për arsye kontrolluese dhe manipuluese, dukshëm orientohet drejt zëvendësimit të realitetit me utopi mikrokozmike (kredia që shpëton jetë apo shfarosja në emër të progresit), të cilat të përbashkuara kanë fuqinë graduale për t’i dhënë jetë një dystopie të personalizuar dhe nga e cila është e vështirë të arratisesh.

         Vazhdon...

  (2)