Sakras Art Gallery

Sekuenca filmike

RTK

TOP CHANNEL

RTV 21

ALSAT

TV KLAN

KLAN KOSOVA

BOTA.AL

ALBANIAPRESS

ALBINFO

EXPRESS

KOHA DITORE

ZËRI INFO

KOSOVA SOT

INSAJDERI

BOTA SOT

GAZETA METRO

GAZETA SINJALI

ALBANIAN POST

KALLXO COM

LAPSI.AL

ZEMRASHQIPTARE

KOSOVA PRESS

TELEGRAFI

EUROPA E LIRË

ZËRI I AMERIKËS

PSIKOLOGJIA

TRIBUNA SHQIPTARE

SHËNDETI

DITURIA

PRESHEVA.COM

GJUHA SHQIPE

KOSOVARJA

RADIOPROJEKT

Shkruan: Skënder ZOGAJ

KUMRITË PREJ DELTINE

Librin e autorit Adem Zaplluzha, "Kumritë prej deltine" mund ta shkarkoni falas në sektorin

„Literaturë“

(E falënderojmë përzemërsisht autorin)

            JETA E SHPIRTRAVE TË ARGJILIZUAR   

            Fenomeni universal më reflektues i të gjitha aspiratave të të gjitha llojeve të gjallesave të planetit Tokë, është jeta që shenjëzon vijën më domethënëse ndërmjet hyjnores dhe njerëzores. Prandaj, është krejtësisht e arsyeshme që, përmbajtja dhe cilësia e jetës janë preokupimi i përhershëm njerëzore, deri në masën instinktive të ballafaqimit me faktorët rrethanorë, objektivë e subjektivë të natyrës. Në këtë ballafaqim ndodh ngjizja e ndjenjave, që janë zëdhënëse të gjendjes emocionale dhe reflektim i kushtëzuar i vullnetit të njeriut për ndryshimin e vetes dhe të rrethit jetësor. Në këtë plan ndjenjat e kanë fuqizuar mendjen njerëzore deri në absurd, aq sa, njeriu i shekullit 21, po shfaqet si pushtues i gjithësisë. Ky pretendim fantastik realizohet nëpërmjet ndjenjave, që janë energjia më e përsosur e ndërlidhjes komunikuese të njeriut me botën, në të cilin proces, pos të tjerash realizohet edhe krijimtaria artistike, që është vlerë superstrukturore.

            Kësaj vlere superstrukturore i dedikohet edhe vëllimi poetik “Kumritë prej deltine“ të Adem Zaplluzhës, i cili poentën artistike e kërkon tek të menduarit filozofik për jetën e njeriut dhe për shoqërinë aktuale shqiptare, e cila e ka argjilizuar shpirtin njerëzor deri në masën e një absurdi të skajshëm, aq sa ky shpirt është i detyruar të gjej strehim te “Kumritë prej deltine”! Këtë dergjje e kanë  poezitë e librit, që krahas veçantisë së tyre, kanë një ndërlidhje oponente të fuqishme me njëra tjetrën, dhe bashkërisht përbëjnë një strukturë poetike të pasur e të artikuluar mirë për kërshërinë e lexuesve me formim të mirë letrar...

            Cikli i parë: Kumitë prej deltine

            Prekja e fenomenit jetë deri në tjetërsimin e saj, është fusha e aventurës krijuese të poetit Adem Zaplluzha, i cili thyen kodin e jetës normale, që inkarnohet në jetën e kumrive prej deltine, që është një veprim absurd, i vrazhdët dhe i panatyrshëm, por njëkohësisht i plotë kuptimtë për një qasje të re krijuese, që i rikthehet jetës në gjenezën e saj, tek krijimi i jetës nga dheu, pra i gatimit të njeriut nga deltina, që janë hipoteza kryesore mitologjike por edhe shkencore, sepse toka është nëna e ngjizjes së materies dhe e frymës jetësore. Është padyshim një gjetje e shkëlqyeshme e autorit Zaplluzha, që realizon një parabolë shumë të goditur figurative, përmes së cilës shenjëzon kërcënimin e përhershëm të evolucionit të jashtëzakonshëm natyror të jetës, pra, ka të bëj me tjetërsimin e jetës që konsiderohet se shkon kah përsosmëria, mirëpo kjo përsosmëri del të jetë e kushtëzuar nga e padukshmja frymë e shenjtë, pa të cilin jeta njerëzore nuk do të kishte kurrfarë kuptimi. 

            Sugjerimi i autori është hipotetik por në kuptimin artistik është shumë reflektues sepse “Kumritë prej deltine” shtrohen si ide mbi ndërtuese, e cila provokon ndërgjegjen njerëzore dhe dinamizon potencën e gamës së ndjenjave shpirtërore të njeriut e të shoqërisë njerëzore, që të mund ta kuptojnë sa shumë kanë nevojë për afsh zemre dhe mendje ndritje. Pra, poeti Adem Zaplluzha, si dikur, rilindasi ynë i madh, Naim Frashëri, nga kraharori i bërë vrima-vrima nga tjetërsimi i “fluturimit të gjinkallës”, në një dhomë të ngulfatur nga lehja e natës, përpiqet që të ndez dritën e qiriut. Një tablo surrealiste në të cilën zhvillohet drama e një nate plotë herezi: 

            Jashtë fërshëllen murrlani

            Një shtrezë e mykur

            Qante mes tavolinave

            Dritat e neonit si për mahi

            Ngritën dolli me vetminë

            (fq.6)

            Kështu niset protesta e autorit “për ligështinë e lagështisë së mureve” e cila apriori shfaqet fuqiplotë në heshtjen e asgjësë së gjësendeve të shndërruara në hije, që fjalën e kanë bërë të shëmtuar, sepse, siç thekson shpirti kryengritës i poetit: 

            “... u klonuan fjalët / Nga dhëmballët e dyllta/ Dhe kundërmuese”(fq.7).  

            Në gjendje deliri, heshtja do të ishte dhurata më ngushëlluese, mirëpo, është e pamundur sepse ka ndodhur shpërfaqësimi i gjërave që kanë ndryshuar nga “Koha e vrarë që sillet vërdallë” dhe që me “kundërmimin si turshi lakre” vret shpirtin, që nuk mund ta ruaj qetësinë, derisa shfaqen pamjet shëmtuara:

            “Nëpër trotuare shoh skile të sëmura,

            Njerëz me nga një shqisë të dëmtuar...” (fq.12)

            Ndërkohë që:

            “E zhveshur deri në asht 

            Me një shpirt nudo zvarritet dita...” (po aty)

            Dhe poeti gjithë dëshpërim tregon:

            “Qan edhe guri i vetmuar

            Askush nuk ngre dolli me askënd

            Çfarë brirësh paska kjo kohë

            Që e shpon parzmën e tokës” (fq. 15)

            Shpirti i shqetësuar i Adem Zaplluzhës me një vëmendje të hollë dhe të ndjeshme, si rrallë ndonjë poet tjetër, kundron jetën e njeriut të ditëve tona dhe me ngashërim shfryen indinjatën e tij të thellë për tjetërsimin e qenies njerëzore:

            “Një ditë ecim vertikalisht

            Pastaj ditën tjetër si bretkosa

            Marrim frymë horizontalisht

            U ngjajmë zvarranikëve parahistorikë

            Sa që na thyhen eshtrat e brinjëve.” (fq. 17)

            Arsyen e këtij tjetërsimi autori e gjen te mungesa e atdheut, apo më saktë te atdheu që i ngjante kumrisë prej deltine, dhe duke qenë se kjo është një e vërtetë e saktë, poeti ironizon me të vërtetën e nocionit atdhe, që nuk është i njëjtë për të gjithë, përkundrazi, siç thotë populli, për dike është nënë e për dike njerkë. Në këtë dalldisje frymëzimi, Adem Zaplluzha realizon poezinë “Atdheu im herë i ngjante kumrisë”, në të cilën kemi përshkrimin e shkëlqyeshëm:

            “Atdheu im herë i ngjante kumrisë

            E herë zebrës së plagosur

            Një ditë fluturonte me tërë krenarinë

            E tij të madhe

            Kurse ditën tjetër dukej si hartë e grisur”(Fq. 20)...

Poezi nga libri i autorit Adem Zaplluzha "Kumritë prej deltine"

BRENDA DHOMËS DËGJOHEJ LEHJA E NATËS

Jashtë fërshëllen murrlani

Një shtrezë e mykur

Qante mes tavolinave

Dritat e neonit

Ngritën dolli me vetminë

Një tablo surrealiste

Pandërprerë zgërdheshej

Zgërdheshej

Me një karikaturë lakuriqe

Brenda dhomës dëgjohej lehja e natës

Sa ishte i gjymtë portreti i shëmtuar i fjalës

Më duket se atë çast kishte zbritur sterra

Ose nuk ishte asgjë për të cilin

Do shkruaja vetëm një fjalë

Ti ishe një hije e zverdhur

Që paloseshe si nusja në gjerdek

Por çdo gjë u shndërrua në heshtje

Heshte edhe ylli im polar

Një fjalë e shëmtuar

Dhe një copë druri akoma më i shëmtuar

Ngritën dolli

Për ligështinë e lagështisë së mureve

ÇFARË TË BËJË ME DUART E TUA

Sa shpejt u klonuan fjalët

Nga dhëmballët e dyllta

Dhe kundërmuese

Si një spinë e kalbur këputet gjuha

Këputen meteorët si pemët e kalbura

Të thashë largohu nga kjo lojë

Por ty t’u kishte gurëzuar shpirti

Ishte gurëzuar aq shumë

Sa që nga xhelozia u plandose

Pranë sëmundjes tënde të keqe

Çfarë të bëjë me patologjinë tënde

Ku t’i vari këto pak fjalë që mi the

Por aq ishin të rënda

Sa që s’pata takat t’i barti

Si ti mëkatet e tua

Ndoshta ishte mëkati yt i sëmurë

Ose i imi

Mbase ti ishe

Vetë mëkat i mëkatit

Por gjithsesi ishte diçka e pashpjegueshme

Mes mëkatit dhe kryqit tënd të dyshimtë

PËRRETH TAVOLINAVE TË DEHURA

Si rrapëllimën e teneqesë së ndryshkur

Dëgjova zërin tënd

Kakarisja e natës s’pushonte

Ethet e dehura si asnjëherë më parë

Ia shëmtuan rropullitë celularit

Përreth tavolinave të dehura

Grumbuj zogjsh të lagur në shi

Vera e prishur

Kundërmonte si turshi lakre

Muret tërë trishtim

Vidhnin rropullitë e një këndesi të infektuar

Jashtë mureve të dhomës

Dëgjohej gjëma e veriut

Nesër burrat e lagjes do i grithin fytyrat

Kurse ti si një këndes i zgërlaqur

Ende qëndron i përhumbur

Mbi plehun e fjalëve të tua të pa përtypura

Ishe dhe je si gjithmonë

Gjaku im i prishur

Ky det i çmendur i kësaj nate

Me lopata prej mjegulle

Llamburit si i babëzitur

Llamburit nëpër motet e ligshta të fëmijërisë

NJË KOHË E VRARË SILLET VËRDALLË

Si një kryq i braktisur

Shtrihet nëpër varret e vithisura

Pa emër

Nam e nishan

Një etje e lashtë njeriu

Rrokulliset rrugëve të vrara kaherë

Nuk dua ta kujtoj harresën

Atë nocion të kohës

Mjegullat dhe pluhuri i verdhë

Mbetën peng

Mbetën si sisa e një gruaje

Nëpër muranat e lashtësisë

Sa herë erdhën po aq herë edhe ikën

Nga ky truall kalorësit e mallkimit

Furtuna i la eshtrat peng

I la peng shalat dhe kuajt e plagosur

Sa që ende sot

Hingëllon fushëbeteja e trishtimit

Nëpër lagje të braktisura

Dëgjohen lehje qensh

S’ndalen as mjaullimat e maceve

Një kohë e vrarë sillet vërdallë

Kurse një tjetër kohë

Më e egër se bisha e sëmurë

Me padurim pret të kthehet

Për ta shuar mallin e së keqes

KALOJNË ME FYTYRA TË SHËMTUARA

Nëpër trotuare shoh skile të sëmura

Njerëz me nga një shqisë të dëmtuar

Ecin  mes kolonadave

Parakalojnë zogjtë e sëmurë të një kohe

Procesion pas procesioni

Ecin njerëzit duke i reklamuar gjymtyrët

Kalojnë me fytyra të shëmtuara

Kalojnë maskat e thyera të një maskarade

I zhveshur deri në asht

Me një shpirt nudo zvarritet dita

Pas hapave të saja të ndryshkëta

Si kujtesa përbirohet ëndrra e përgjumur

Çdo gjë sonte ishte lakuriqe

Sa shumë i ngjanin gjërat fjalëve të tua

Ngjanin aq shumë sa që

Nuk të dallova ty nga asnjë e keqe