|
Hafiz Ali-Riza Ulqinaku
ėshtė njė figurė e shquar fetare-atdhetare, qė i pėrket periudhės sė
Rilindjes Kombėtare, por qė nderohet nė tė gjitha trojet shqiptare
Lindi nė vitin 1855, nė
Ulqin, nė mėhallėn Ranė, qė ndodhėt pranė detit. Ėshtė djali i Jakub
Behlulit, qė rrjedh prej njė familje tė njohur barkėtarėsh.
Ali-Rizai ishte njė
djalosh i zgjuar, kėshtu qė babai i tij, Jakub Behluli, e dėrgoi pėr tė
mėsuar tek dijetari mė i njohur i Ulqinit, myderriz Salih Hylja
Myderriz Salih Hylja ishte
njė pedagog i dalluar, ishte hafiz i shquar, atdhetar i dėshmuar
Nė kohėn e
Lidhjes sė Prizrenit (1878-1881), Hafiz Salih Hylja udhėhiqte degėn e
Lidhjes sė Prizrenit nė Ulqin
Hafiz Ali-Rizai, si nxėnės
i Medresesė, luftoj me pushkė nė dorė, pėrkrah luftėtarit, profesorit tė
tij, Myderrizit, Hafizit, Salih Hylja, pėr liri, duke luftuar, duke i
mbrojtur trojet shqiptare nga Mali i Zi
Kur Mali i Zi i pushtoi
trojet shqiptare, nė vitin 1880 mbi 400 familje shqiptare u detyruan tė
largohen nga Ulqini dhe fshatrat dhe u shpėrngulėn nė Shkodėr e rrethe,
ndėr kėto familje ishte edhe familja e Hafiz Ali-Riza Ulqinakut
.
Hafiz Ali-Riza Ulqinaku i
vazhdoj studimet nė Medresenė e Shkodrės derisa diplomoi. Pas diplomimit
filloi veprimtaria e tij nė fushėn e arsimimit, edukimit
Nė vitin 1882, kur ishte
nė moshėn 27 vjeēare, emėrohet mėsues nė shkollėn fillore, nė lagjėn Dudas,
nė Shkodėr. Shtatė vjetė mė vonė, nė vitin 1889 emėrohet mėsues nė Lezhė.
Nė qytetin e Lezhės, pėrveē
detyrės sė mėsuesit, ka shėrbye edhe si imam e myfti.
Hafiz Ali-Riza Ulqinaku
ndrroi jetė me 23 prill 1913, nė Shkodėr.
Ky burrė i nderuar, ky
burrė i kulturuar, pėrveē qė ishte fetar, atdhetar, luftėtar, hoxhė, imam,
myfti e mėsues, ai ishte edhe krijues
Duke pas parasysh kohėn kur
ai u muerr me krijimtari, nuk teprohet nėse cilėsohet se ajo krijimtari i
solli shqiptarėve shumė dobi
Ishte ndėr tė parėt tek
shqiptarėt qė ka shkrue, pėrkthye, botue, vepra fetare-letrare,
edukuese-moralizuese
Nė vitin 1884 ka botuar njė
pėrmbledhje me tri vepra tė veēanta, tė cilat janė:
1. Pėrkthimi shqip i
veprės turke Huda Rabbim
2. Mevludi, nė katėr
kapituj, me 634 vargje.
3. Njė-Ferrėfenjės,
me 804 vargje.
Pėrveē kėtyre veprave tė
botuara, nė dorėshkrim ka hartuar njė abetare dhe tre fjalor tė ndryshėm.
Fjalori i parė ėshtė nė
vargje, turqisht-shqip.
Fjalori i dytė ėshtė Fjalor
Alfabetik, turqisht-shqip, kurse fjalori i tretė ėshtė:
Fjalor shqip-turqisht, i
cili pėrbėhet prej 4000 fjalėve.
Dy-tri fjalė
rreth mevludit
Mevludi ėshtė vepėr e
poetit tė njohur turk, Sulejman Ēelebiut, tė cilėn e ka pėrkthye nė gjuhėn
shqipe Hafiz Ali Rizai. Ky pėrkthim ėshtė adaptim, pėrshtatje nė gjuhėn
shqipe, ėshtė njė poemė qė i kushtohet lindjes apo ditė-lindjes sė
Pejgamberit, Muhammedit (a.s.)
Kėtė vepėr e ka shkrue,
pėrkthye, adaptue, nė moshėn 18 vjeēare, nė vitin 1873, kurse ėshtė botue me
1885. Kjo vepėr pranohet si kryevepėr sepse i ka udhėzuar, frymėzuar shumė
brezi, jo vetėm nė aspektin fetar, por edhe nė atė kombėtar
Nė parathėnie tė Mevludid,
ndėr tė tjera, Hafiz Ali-Riza Ulqinaku tregon pse e shkruen nė gjuhėn
shqipe:
N'gjuhėn shqipe kam qėllim un me i
tregue
Qė kėshtu vllaznit sa do pak me
pėrfitue",
(sepse gjuha shqipe....)
Asht nji gjuh' qi me kalem s'asht
kollanis".
"Kushdo, qi t'a vejn hesap ndonji hata
M'godit aj qi t'a shof, i baj rixha".
Ndėrsa, pėr rėndėsinė e
lindjes sė tė Dėrguarit, ndėr tė tjera, shkruen:
U ndriēue jeta, kur leu Ai Resul,
Qiell e tok' m 'at sahat u mbush me
Nur.
Kushdo tė don prej xhehenemit nexhatė,
Le tė bin tuj qa me lot ai sallavatė.
Mė nė fund, mjafton tė themi se
Hafiz Ali-Riza Ulqinaku, me krijimtarinė e tij, u pėrpoq ta ruej, ta
zhvilloj gjuhėn e ėmbėl shqipe, nė njė kohė, kur gjuha shqipe, konsiderohej
gjuhė armike
(Autori ėshtė studiues i
religjioneve)
|
